Καιρό έχω να πιάσω ένα εκτενές άρθρο και η επαφή μου με τον Δρ. Joseph Hoffmann μου έδωσε την ευκαιρία να διαβάσω ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο-απάντηση στο ρεύμα του Μυθικισμού (και με μπόλικες υποσημειώσεις που παρέχουν άφθονες πηγές σε όποιον ενδιαφέρεται να μελετήσει το θέμα περαιτέρω).
Οι βασικές απόψεις του σχετικά παλιού (τουλάχιστον από τα τέλη του 19ου αιώνα) και συχνά αναβιώμενου ρεύματος αυτού υπάρχουν στο 3ο μέρος του άρθρου του Adam Lee “Μια καμήλα που δεν καταπίνεται με τίποτα” που μετέφρασα πριν από δύο χρόνια, αλλά είδα πως οι Μυθικιστές άρχισαν να αποκτούν traction και στην Ελλάδα, οπότε ο αντίλογος από έναν καθηγητή βιβλικών σπουδών είναι αρκετά ταιριαστή.
Η βασική ιδέα είναι πως ο Ιησούς δεν υπήρξε ποτέ ως ιστορική φυσιογνωμία και αποτελεί αμάλγαμα παρεμφερών μύθων της εποχής. Προσωπικά η άποψη αυτή ποτέ δεν με κέρδισε (ίσως επειδή έχω και μια έμφυτη καχυποψία σε βολικές ιδέες) και θεωρούσα πως το να έχει ο Χριστιανισμός έναν στοιχειώδη ιστορικό πυρήνα και ιδρυτή (ακόμα κι αν δεν λεγόταν Ιησούς) πολύ πιο πιθανή. Την άποψη αυτή εξέφρασα και όταν πρωτομετέφρασα την “Καμήλα” και δεν έχω δει λόγο να αναθεωρήσω έκτοτε. Το δοκίμιο αυτό το καθιστά ακόμη πιο απίθανο.
Το δοκίμιο ονομάζεται “Controversy, Mythicism and the Historical Jesus” και μπορείτε να το διαβάσετε στο πρωτότυπο στο ιστολόγιο του Δρ. Hoffmann. Γράφτηκε δε για το πλέον ανενεργό “The Jesus Project”.
Λόγω μεγέθους θα το παρουσιάσω σε τμήματα, σημειωμένα με τη συντομογραφία [CMHJ]. Θα παρακαλούσα τους αναγνώστες να αφήσουν σχόλια για συγκεκριμένα ζητήματα αφού ολοκληρωθεί η σειρά, αλλά τα σχόλια θα είναι ανοιχτά σε όλη τη φάση της δημοσίευσης. Ομολογουμένως πάντως, για λεπτομέρειες ίσως θα ήταν καλύτερο να απευθυνθείτε στον ίδιο το συγγραφέα. Δεν προτίθεμαι να το παίξω ειδήμων για αυτά τα τόσο εξειδικευμένα ζητήματα.
Τα τμήματα έχουν προγραμματιστεί όλα και η σειρά θα ολοκληρωθεί στις 10 Φεβρουαρίου.
Αντιπαράθεση, Μυθικισμός
και ο Ιστορικός Ιησούς
R. Joseph Hoffmann © 2012
Περιεχόμενα
- Εισαγωγή
- Το Φιλολογικό Πλαίσιο
- Τα τέλη του 2ου αιώνα
- Η “σιωπή” του Παύλου είναι ενεργή ή παθητική;
- Αντιμαχόμενες Χριστολογίες και Ένοχη Σιωπή
- Σώζοντας τον Ιησού από τους Γνωστικούς
- Η Θέση των Μυθικιστών – Το κρυπτόγραμμα του Παύλου
- Ένα Συμπέρασμα μεταξύ άλλων
Παρόλο που η Καινή Διαθήκη παρέχει τα εκτενέστερα αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη του ιστορικού Ιησού, τα ίδια τα γραφόμενα υπόκεινται σε έναν αριθμό συνθηκών που έχουν καθορίσει τόσο τη μορφή, όσο και το περιεχόμενο των παραδόσεων που έχουν διατηρήσει. Αυτές οι συνθήκες δεν εξαφανίστηκαν με τη συγγραφή του πρώτου ευαγγελίου, ούτε καν με την αποκρυστάλλωση του κανόνα της Καινής Διαθήκης. Σε αυτές αναφέρθηκαν άμεσα οι Χριστιανοί συγγραφείς του 2ου και 3ου αιώνα, που είδαν τις απαρχές του μυθικισμού ως απειλή στην ακεραιότητα το μηνύματος για τον Ιησού. Η ιστορία αυτής της διένεξης είναι μακρά, περίπλοκη και αποφασιστική για το “ερώτημα” περί του Ιησού.
Η διαδικασία με την οποία διατηρήθηκε η μνήμη του Ιησού ήταν η αντανακλαστική απόπειρα να μεταδοθεί ό,τι ήταν γνωστό και πιστευόταν για αυτόν, ενώ παράλληλα διαχώριζαν τις υπάρχουσες παραδόσεις από τα διαβρωτικά αποτελέσματα μιας διάχυτης σωτηριακής μυθολογίας. Η διαδικασία αυτή δεν μπορεί να θεωρηθεί ανάλογη με τη μέθοδο με την οποία διατηρήθηκαν ιστορικές παραδόσεις σε σύγχρονες ιστορίες, όπως στα βιβλία του Λίβιου (ή αργότερα του Τάκιτου) και δεν μπορεί να απορριφθεί με αναφορές σε προγενέστερες και άσχετες μυθολογίες που επηρέασαν τη μορφή της διάδοσης.
Το δοκίμιο αυτό είναι μέρος της προσπάθειας να ξεκαθαριστούν τα διαδικαστικά ζητήματα που έχουν σχέση με αυτό που μερικές φορές ονομάζεται ως Θεωρία “του μυθικού Ιησού” ή “της μη ιστορικότητας” -μια αντιδραστική προσέγγιση της Καινής Διαθήκης βασισμένη στη θεωρία ότι ο ιστορικός Ιησούς από τη Ναζαρετ δεν υπήρξε. Θεωρώ πλέον αυτή τη θεωρία ως γεμάτη θανάσιμα λάθη και υποκείμενη σε ένα εύρος αντιρρήσεων που δεν τονίζονται αρκετά συχνά στους ακαδημαϊκούς κύκλους των μελετητών της Καινής Διαθήκης. Η αποτυχία των ακαδημαϊκών να λάβουν σοβαρά υπ’όψιν το “περί του Ιησού ερώτημα” είχε ως αποτέλεσμα την ελαφρά αύξηση της δημοφιλίας της θεωρίας της μη ιστορικότητας, μια δημοφιλία η οποία -κατ’εμέ- απειλεί πλέον να αποπροσανατολίσει τη βιβλική μελέτη από το σοβαρό έργο της διερεύνησης των αιτίων, ιστορικού πλαισίου και ανάπτυξης του πρώιμου Χριστιανισμού.
Θεωρώ απλά πως, ενώ τα δεδομένα σχετικά με τον Ιησού της ιστορίας είχαν εκτεθεί σε κίνδυνο εξ αρχής από μια πληθώρα σωτηριακών μύθων, από την ευπιστία των πρώτων πιστών, από τις ιστοριογραφικές τάσεις της εποχής και της αναθεωρητικής τάσης των πρώιμων συγγραφέων, τα ευαγγέλια διατηρούν με πείσμα μια ιστορική θεώρηση του Ιησού, διατηρούν αξιόπιστες πληροφορίες για τη ζωή και τη διδασκαλία του και δεν έχουν υπερκαλυφθεί από καμία από τις συνθήκες υπό τις οποίες συνεγράφησαν. Ο Ιησούς “ο Ναζαρηνός” δεν προέκυψε ως μύθος ή ως ιστορία χωρίς ιστορικές συντεταγμένες, αλλά ως ένας διδάσκαλος στην ρωμαϊκή Παλαιστίνη του 1ου αιώνα. Όπως δεκάδες άλλοι ελληνιστικοί διδάσκαλοι, αλλά χωρίς εκλεπτυσμένους βιογράφους” για να διατηρήσουν τα κατορθώματά του, ο Ιησούς διακρίνεται μόνο επειδή η θρησκευτική σέκτα που οργανώθηκε γύρω του συνέχισε τη μνήμη του με τελετές, λατρεία και κείμενα, ενώ η μνήμη των άλλων γνωστών προσωπικοτήτων της αρχαιότητας, ακόμα και εκείνων που απήλαυσαν σύντομη θρησκευτική δημοφιλία, όπως ο Αντίγονος Α΄, ο Πτολεμαίος Α΄, και ο Δημήτριος ο Μακεδών, μας έγιναν γνωστοί μέσω φιλολογικών κειμηλίων.
Από την άλλη, η απόπειρα των “μυθικιστών” να δείξουν πως ο Ιησούς δεν υπήρξε, είναι ως επί το πλείστον ασυνάρτητη, ελλιπώς σχολαστική ως προς τις ιστορικές λεπτομέρειες και βασίζεται σε μη πιθανές, ασύνδετες αναλογίες. [1] Η αποτυχία της Θεωρίας του Μύθου δεν είναι απλά απότοκο της μεθοδολογικής τσαπατσουλιάς της όσον αφορά τις πηγές και το θρησκευτικό πλαίσιο· αυτό έχει αποδειχθεί ξανά και ξανά από τον καιρό της μελέτης της Shirley Jackson Case (τώρα ανεπίκαιρη πλέον) “Η Ιστορικότητα του Ιησού” (1912). Το πρόβλημα ενυπάρχει στο ίδιο το ζητούμενο, όπως συνόψισε επιτυχώς ο Morton Smith το 1986: Η Θεωρία του Μύθου, έγραψε, βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε ένα επιχείρημα σιωπής, συγκεκριμένα στη “σιωπή” του Παύλου.
Για να ερμηνεύσουν τι ακριβώς πίστευαν ο Παύλος και οι άλλοι πρώιμοι Χριστιανοί, οι Μυθικιστές αναγκάζονται να κατασκευάσουν άγνωστους πρωτο-Χριστιανούς που έπλασαν έναν μύθο που δεν έχει καταγραφεί… για μια αόριστη υπερφυσική οντότητα που εστάλη σε κάποια άγνωστη χρονική στιγμή από το Θεό στον κόσμο με την μορφή άνδρα για να σώσει την ανθρωπότητα και σταυρώθηκε… [και μας παρουσιάζουν] έναν ιδιωτικό μύθο που θεωρώ πιο εξωφρενικό από ό,τι είναι γραμμένο στα Ευαγγέλια [2]
Τα ακόλουθα σχόλια έχουν γραφεί ως ένας είδος περίληψης αυτών που γνωρίζουμε στα σίγουρα για τις συνθήκες και τη διαδικασία με την οποία αναδύθηκε η ιστορική παράδοση. Είναι ένα είδος εισαγωγής σε ένα πιο φιλόδοξο πρότζεκτ για την ίδια τη θεωρία του μυθικισμού και περί το τι μπορούμε να γνωρίζουμε με αξιοπιστία -ει δυνατόν- για τον ιστορικό Ιησού.[3]
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
| 1 ▲ |
Ίσως ένα από τα καλύτερα παραδείγματα σύνδεσης ασυνδέτων και συλλογής παραλληλισμών αντί επιχειρήματος είναι το έργο των Timothy Freke και Peter Gandy, The Jesus Mysteries: Was the Original Jesus a Pagan God? (Three Rivers Press, 2001), που χρησιμοποιεί ως θεώρηση του Γνωστικισμού (που δεν ήταν καν ελληνιστική μυστηριακή λατρεία) σχεδόν αποκλειστικά από το σχετικό βιβλίο της Elaine Pagel και έχει σοβαρές ελλείψεις στην κατανόηση της μορφής, ιστορικού πλαισίου και διεργασιών των γενικότερων ελληνιστικών μυστηρίων. |
| 2 ▲ |
Morton Smith, “The Historical Jesus,” από R. Joseph Hoffmann, and Gerald Larue, eds., Jesus in History and Myth (Amherst: Prometheus Books, 1986), pp. 47-8. |
| 3 ▲ |
Οι σημαντικές μελέτες, χωρίς προκατάληψη ως προς την ποιότητα και χρονολογία τους είναι:
|
On the way to Ithaca 
Βρήκα μια ενδιαφέρουσα σελίδα για το θέμα http://www.mythikismos.gr
Θενξ. Την έχω υπ’όψιν μου. Διάβασα κάτι τέρατα εκεί μέσα (μπρρρ…) και ήταν ο λόγος που αποφάσισα να προβάλω και την άλλη άποψη. Είπαμε, μυθικισμός, ΟΚ, αλλά όχι και να προβάλλουμε και τις μπαρούφες του Zeitgeist. 😐
Σε ποια άρθρα αναφέρεσαι;
Πάντως μιας και προβάλλεις απόψεις του Hoffmann ρίξε μια ματιά και εδώ: http://vridar.org/?s=hoffmann 😉
Δεν τα θυμάμαι. Τα σχολίασα στο Facebook πριν από κανένα μήνα. Θυμάμαι πως εκείνα που είδα είχαν χοντρά σφάλματα σε πράγματα ερασιτεχνικού επιπέδου, όπως γιατί τα 3 πρώτα ευαγγέλια λέγονται “συνοπτικά”. Η μπαρουφολογία της Acharya S. είναι βέβαια σκόρπια σε όλο το site. Τη βρίσκεις εύκολα.
Για το δεύτερο, γνωρίζω πολύ καλά πως ο Hoffmann έχει τσακωθεί με αρκετούς. Έχει επίσης “ξεμαλλιαστεί” και με τον Richard Carrier και με τον Jerry Coyne. Επειδή τους διαβάζω και τους δύο, ξέρω πως χρειάζονταν λίγο “κόντυμα”. Ειδικά ο Carrier έχει πάρει πολύ αέρα το μυαλό του.
Θενξ για το λινκ, πάντως. Ενδιαφέρον ιστότοπος ο Vridar!!
Το Vridar είναι το καλύτερο blog που ασχολείται με το μυθικιστικό ζήτημα συγκεντρώνοντας όλα τα διαμάντια (ας μου επιτραπεί η έκφραση) του όλου κινήματος. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης και οι απόψεις του Καναδού μυθικιστή Earl Doherty. Επίσης έχε υπόψιν σου ότι ο Hoffmann στράφηκε ξαφνικά απέναντι στον Μυθικισμό, δεν ήταν εξ αρχής αυτή η θέση του (τα ίδια ισχύουν και για τον Ehrman). Από τα κείμενα που ανεβάζεις μέχρι στιγμής διαφαίνονται κάποια αντεπιχειρήματα τα οποία όμως δεν πατάνε “καλά” στο έδαφος και μπορούν να απαντηθούν σχετικά εύκολα, είναι αρκετά wide open!
Αν ισχύουν όσα έχω διαβάσει στο ιστολόγιό του, παλιά ουσιαστικά αδιαφορούσε για το Μυθικισμό ως νεκρή θεωρία. Θεωρώ πως το ενδιαφέρον του είναι περισσότερο λόγω του άτσαλου όψιμου ενδιαφέροντος Νέων Αθέων που ξανανακαλύπτουν τη φωτιά και της διάδοσης του Μυθικισμού σε κύκλους ερασιτεχνών που δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν τα πορίσματα.
Θεωρώ πως το πρόβλημα για τους Μυθικιστές είναι το εξής, όπως διαφαίνεται και από τον Hoffmann και όπως προσωπικά είχα καταλήξει κι εγώ ως συμπέρασμα κοινής λογικής πριν αρχίσω να τον διαβάζω, όταν μετέφραζα την “Καμήλα”:
Η ιστορία του Ιησού είναι υπερβολικά κοινότυπη για την εποχή στην οποία διαδραματίζεται. Οπότε, αν δεν βρεθούν ουσιαστικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ενεργά την όποια μυθικιστική θέση, η default λογική θέση είναι να θεωρούμε πως υπάρχει ένας βασικός ιστορικός πυρήνας στον οποίον συσσωρεύτηκαν μυθικά και θρυλικά στοιχεία. Έχει εν τέλει ισχυρότερη μπεϋζιανή έδραση (παρά τη λύσσα του Carrier για το αντίθετο).
Για τα αντεπιχειρήματα, περίμενε να τελειώσει πρώτα η δημοσίευση (10/2) και μερικά γράψε τις αντιρρήσεις σου, αν μη τι άλλο να τις δω από περιέργεια, γιατί σε τέτοια ζητήματα, αν δεν είναι κανείς εξειδικευμένες ιστορικός αυξάνεται η πιθανότητα να υποπέσει σε τρελή γκάφα. Το ιδανικό θα ήταν να αφήσεις σχόλιο και στη σελίδα του Hoffmann, ο οποίος είναι πιο κατάλληλος να απαντήσει.
Δεν ισχύει αυτό που λες γιατί ο ίδιος ως ένας από τους πρωτεργάτες του Jesus Project (2007-2009) υπήρξε τουλάχιστον υποστηρικτικός στην όλη θεωρία. Σήμερα αρκείται στο να αποκαλεί τους μυθικιστές ” “disease-spreading buggers?”, γεγονός τουλάχιστον απαράδεκτο για το status του. Ας μην ξεχνάμε ότι οι σύγχρονοι μυθικιστές δεν είναι όλοι άθεοι και σίγουρα έχουν επίγνωση της αλυσίδας των προσωπικοτήτων που ασχολήθηκαν με το θέμα από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα. Επίσης σίγουρα δεν πρόκειται για ερασιτέχνες μιας και, αν αφήσουμε απ’ έξω τους ανεξάρτητους ερευνητές, υπάρχουν και αρκετοί αναγνωρισμένοι καθηγητές που υποστηρίζουν σήμερα -άμεσα ή έμμεσα- τις μυθικιστικές θέσεις.
Γενικά θεωρώ ότι η συμπεριφορά του Hoffmann είναι αφοριστική και απαράδεκτη. Απάντηση στο πρόβλημα που θέτεις στην προτελευταία παράγραφο σαφέστατα και δεν είναι εύκολο να δοθεί. Δεν μπορούμε σε τέτοια θέματα να κάνουμε σημαία μας μία “default λογική”, ιδιαίτερα δε όταν τα στοιχεία των χριστιανών συνδέονται με πρότερες κοινότυπες ιστορίες -όπως λες εσύ- αλλά και πλείστες απόπειρες πλαστογράφησης κατά τους επόμενους αιώνες.
Τέλος υπάρχει και κάτι άλλο σημαντικό. Οι μυθικιστές δεν αποκλείουν απαραίτητα την ύπαρξη κάποιου ιστορικού προσώπου στον πυρήνα του χριστιανισμού. Σίγουρα όμως δεν γνωρίζουμε απολύτως τίποτα για αυτόν σήμερα (semi-mythicism). Για περισσότερα δες στο κείμενο του Salm στο http://mythikismos.gr/what-is-mythicism-by-rene-salm/.
Δεν ξέρω σε ποιο πλαίσιο ειπώθηκε αυτό και δεν ξέρω τι μπορεί να το προκάλεσε. Το ιστολόγιό του περιέχει αρκετά άρθρα για τον Μυθικισμό (τον οποίο αντιστοιχίζει περιγραφικά με τις κατηγορίες 1 και 4 του Salm, μιας και ο ίδιος ο Hoffmann είναι ημι-μυθικιστής κατ.3) και δεν ξέρω πόσο ασχολείται με αυτό και επαγγελματικά, οπότε δεν ξέρω πόσο μπορεί να έχει φορτώσει ή κατά πόσο απογοητεύτηκε με την κατάρρευση του Jesus Project (βλ. το μένος του για τη νέα διαχείριση του CFI). Πάντως τους μετέχοντες στο Jesus Project δεν τους είδα και ιδιαίτερα φιλικά προσκείμενους προς τον extreme μυθικισμό.
Εν τέλει, εμένα με ενδιαφέρουν τα επιχειρήματα της κάθε πλευράς (οι ακαδημαϊκές αντεγκλήσεις είναι απλά ένα διασκεδαστικό παρελκόμενο) και αυτά εφ’όσον είμαι σε θέση να τα αξιολογήσω. Τέτοια ζητήματα δεν είναι θέμα δημοφιλίας. Βέβαια, εδώ μπαίνει το βασικό ερώτημα. Μπορεί κάποιος που δεν είναι ιστορικός (και μάλιστα με εξειδίκευση στις βιβλικές σπουδές) να εκφέρει ενήμερη άποψη;
Η άποψή μου για αυτό είναι “όχι”. Εξ ου και η προτροπή για την default θέση. Για το Χριστιανισμό, για μένα τουλάχιστον, με βάσει αυτά που έχω διαβάσει, η ημι-μυθικιστική θέση (κατά τους ορισμούς του Salm) είναι η πλέον πιθανή. Αν δεν προκύψει κάτι χοντρό, π.χ. ένας κώδικας του 1ου αιώνα ή μια επιστολή που να λέει ξεκάθαρα “φτιάξαμε έναν ψεύτικο μεσσία και ο κόσμος το έχαψε”, το ζήτημα θα συζητάται σε επίπεδο φιλολογικών λεπτομερειών, οι οποίες δεν είναι αξιολογήσιμες από κάποιον μη ειδικό. Και όταν λέω “μη αξιολογήσιμες” εννοώ πως δεν είναι σε θέση να εξάγει συμπεράσματα ορθά για τους σωστούς λόγους (και όχι απλά ορθά συμπεράσματα).
Οπότε, προσωπικά, δεν θα πω ποτέ “ο Μυθικισμός (1,4) είναι μια μπούρδα και μισή”. Ούτε “ο ιστορικός Ιησούς σίγουρα υπήρξε”. Θα πω, “αυτό μου φαίνεται πιο εύλογο και πιθανό”. Γιατί μέχρι εκεί θεωρώ πως μπορώ να εκφέρω άποψη.
Πολύ συγκροτημένη σκέψη. Συμφωνώ σε όλα όσα ανέφερες εκτός από το boldαρισμένο “όχι” σου. Θεωρώ ότι εν έτει 2014 με το διαδίκτυο και όλες τις απαραίτητες διαθέσιμες πηγές προς έρευνα, ακόμα και κάποιος που δεν είναι ιστορικός ή κατέχει μεταπτυχιακούς τίτλους στις Βιβλικές σπουδές, είναι σε θέση να καταλάβει κάποια πράγματα και να εκφέρει γνώμη πάνω στο μυθικιστικό ζήτημα.
Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι μόλις πριν μερικές δεκαετίες όλοι αυτοί οι καθηγητάδες γνώριζαν τους περισσότερους από αυτούς τους προβληματισμούς, παρ’ όλα αυτά δεν άνοιγαν το θέμα γιατί φοβούνταν για τη θέση και την υπόληψή τους. Σήμερα, σε διεθνές επίπεδο, αυτή η ξαφνική πολεμική κατά του ανερχόμενου μυθικισμόυ, όχι απαραίτητα από χριστιανικούς κύκλους, μπορεί να μην είναι τυχαία. Ας μην ξεφύγουμε όμως σε θεωρίες συνωμοσίας. Συγχαρητήρια για την προσπάθειά σου και τη δουλειά που κάνεις να παρουσιάζεις αντικειμενικά όλες τις απόψεις.
Ναι, έχεις απόλυτο δίκιο. Το Ίντερνετ άνοιξε πραγματικά νέες προοπτικές.
Αλλά (πάντα υπάρχει αυτό το ρουφιάνικο το “αλλά”) πλέον έχουμε φτάσει σε σημείο “information overload”. Εκεί που η γνώση ήταν κλεισμένη στα πανεπιστήμια (και ενίοτε σε εκλαϊκευμένα βιβλία), έχουμε περάσει στο αντίθετο φαινόμενο όπου ο κάθε πικραμένος και η κάθε attention whore μπορεί να γράψει ό,τι μπαρμπούτσαλο του κατέβει και να φορτώσει το αναγνωστικό κοινό την ευθύνη να τσεκάρει την ορθότητα των γραφομένων του. Επίσης, τα Social Media ευνοούν ΠΑΡΑ πολύ την δημιουργία echo chambers. Αν βάλεις στο μείγμα και το κλασικό ρητό: “η ημιμάθεια είναι χειρότερη της αμάθειας” γίνεται αρκετά εκρηκτικό.
Το Ίντερνετ μας φέρνει αντιμέτωπους με τις δικές του προκλήσεις και τους δικούς του ιδιαίτερους κινδύνους. Είναι ένας από τους λόγους που θεωρώ προσωπικά πως η περιήγηση στο Ίντερνετ είναι πραγματική τέχνη ζωής πλέον, αντίστοιχη με το να ξέρεις να μαγειρεύεις, ίσως και σημαντικότερη.
Και θενξ δια το κομπλιμάν. 🙂