Η προϋπόθεση ότι ελεύθερες πράξεις μπορούν να γίνουν μόνο από ένα ον με συνείδηση μας φέρνει στο τελευταίο και πιθανώς το πιο δύσκολο αίνιγμα: την πηγή της ίδιας της συνείδησης. Πώς γίνεται και αναγνωρίζουμε τους εαυτούς μας ως αυτόνομα άτομα; Ποιος ή τι είναι ο παρατηρητής, το "εγώ", που κατοικεί μέσα στο μυαλό μας και είναι φορέας αυτής της "αντίληψης"; Πώς γίνεται να μπορούμε να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να παρατηρούμε την ίδια μας την νοητική λειτουργία, ενός εγκεφάλου που αποτελείται από νευρώνες, αν και κανένας νευρώνας δε διαθέτει αυτή την ιδιότητα;
Αν και μια πλήρης απάντηση στο ερώτημα ξεπερνά τους στόχους αυτής της μελέτης, και τα όρια της ανθρώπινης γνώσης αυτή τη στιγμή, ένα πράγμα είναι σίγουρο: οι ένθεοι που δηλώνουν ότι είναι λογικά αδύνατο η συνείδηση να προκύπτει από κάτι χωρίς συνείδηση, ή παρεμφερή πράγματα, σφάλλουν. Μόνο και μόνο επειδή κανένα νευρικό κύτταρο ή ηλεκτροχημική αντίδραση δεν έχει την ιδιότητα της συνείδησης, δε σημαίνει ότι ένας μεγάλος αριθμός από δαύτα, κατάλληλα τοποθετημένα, δεν μπορούν να διαθέτουν την εν λόγω ιδιότητα. Επειδή κανένα τούβλο δεν έχει την ιδιότητα του να είναι σπίτι, αυτό δε σημαίνει ότι μια μεγάλη ποσότητα τούβλων, κατάλληλα τοποθετημένων δεν μπορεί να έχει την ιδιότητα "σπίτι". Υπάρχουν πολλά συστήματα όπου η διαρρύθμιση και αλληλεπίδραση απλών δομικών στοιχείων μπορούν να παράξουν νέες, περίπλοκες ιδιότητες και συμπεριφορές που κανένα δομικό στοιχείο δεν έχει από μόνο του.
Αυτή η έννοια στη θεωρία της πολυπλοκότητας ονομάζεται ανάδυση. Αναδυόμενα φαινόμενα είναι εκείνα που εμφανίζονται αυτόνομα από την αλληλεπίδραση απλούστερων στοιχείων, παράγοντας νέα επίπεδα πολυπλοκότητας με νέες ιδιότητες που δεν υπήρχαν σε κανένα από τα δομικά στοιχεία, αν εξετάζονταν ατομικά. Για παράδειγμα, οι ιδιότητες των πρωτεϊνών αναδύονται από την αλληλεπίδραση των αμινοξέων που τις απαρτίζουν. Οι ιδιότητες ενός σμήνους πουλιών ή ενός κοπαδιού ψαριών αναδύονται από τη συμπεριφορά του καθενός ζώου που τα αποτελεί. Οι ιδιότητες ενός χρηματιστηρίου αναδύονται από τις πράξεις των μετόχων που συμμετέχουν σ’αυτό. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η μελέτη των ιδιοτήτων ενός δομικού στοιχείου ενός συστήματος απομονωμένα, σπάνια θα δώσει αποτελέσματα για τη συμπεριφορά όλου του συστήματος και τα χαρακτηριστικά των δομικών στοιχείων θα είναι σίγουρα πιο απλά από τα χαρακτηριστικά ολόκληρου του συστήματος. Η συνείδηση σίγουρα θα αποδειχθεί ότι είναι φαινόμενο αυτού του είδους και, ως τέτοιο, οποιαδήποτε προσπάθεια να εντοπιστεί μια μοναδική πηγή της είναι πιθανότατα καταδικασμένη εξ αρχής. Ό,τι γνωρίζουμε από τη νευρολογία αποκλείει την πιθανότητα ύπαρξης ενός "Καρτεσιανού θεάτρου", ένα μοναδικό κέντρο συνείδησης στον εγκέφαλο, όπου όλες οι διαφορετικές επεξεργασμένες πληροφορίες συναντώνται σαν μια ταινία που παίζει στην οθόνη. Αντίθετα, η συνείδηση είναι πιθανότατα μια αναδυόμενη ιδιότητα ολόκληρου του συμπλέγματος νευρώνων στον εγκέφαλο.
απο το 5.2.4 δεν θα έπρεπε να πάμε στο 5.3 (δεν ξέρω αν υπάρχει) η υπάρχει και δεν θα το μεταφράσεις;
Απ ότι είδα το αυθεντικό δεν έχει αρίθμηση, οπότε μάλλον σου ξέφυγε εσένα 🙂
ωραία ιδέα η αρίθμηση πάντως και ο χωρισμός σε κεφάλαια. το κάνει πιο ευανάγνωστο.
Ουπς… και να πεις ότι δεν το έχω δει 500 φορές. LOL. Κάτσε να το διορθώσω
Η συνείδηση είναι έννοια πολύπλευρη. Στη φιλοσοφία όμως το κύριο πρόβλημα είναι το πρόβλημα της σχέσης της με το Είναι.
Το Είναι, η πραγματικότητα δηλαδή που αντανακλάται στη συνείδηση με τη μορφή των αισθητηριακών και νοητικών εικόνων. Έτσι προδιαγράφονται στην συνείδηση οι πρακτικές ενέργειες του ανθρώπου. Αρχικά στην σφαίρα της πρακτικής δράσης και ύστερα σε μορφές προτάσεων, συλλογισμών, ιδεών και πνευματικών φαινομένων που συνιστούν το περιεχόμενο της συνείδησης. Είναι αυτό που αποκαλούμε γνώση.
Ας μάθουμε πρώτα τι είναι συνείδηση κι ας μην βιαζόμαστε να μάθουμε πώς αυτή λειτουργεί. Οι επόμενες γενιές θα ξέρουν περισσότερα.
Αλήθεια, γιατί δεν είμαστε σχετικοί, σαν την επιστήμη και σαν πιστοί αναζητούμε το τέλειο και το απόλυτο;
Ο εγκέφαλος πάντως, δεν είναι φτιαγμένος για την τελειότητα και φυσικά, τίποτα στον κόσμο δεν μπορεί να είναι τέλειο και στατικό στο χρόνο. Μήπως αυτό το επιχείρημα θα ήταν καλό να το αναγάγω σαν επιχείρημα ενάντια στην ύπαρξη του θεού;
Η συνείδηση είναι πολύ περίεργο πράμα. Να πω τη μαύρη αλήθεια, η αναφορά του συγγραφέα στη συνείδηση ως “αναδυόμενο φαινόμενο” δε με ικανοποιεί ιδιαίτερα, όχι επειδή είναι απαραιτήτως λάθος, αλλά επειδή σ’αυτή τη φάση δεν εξηγεί κάτι παραπάνω. Νιώθω πως απλά αντικαθιστά το “δεν ξέρω” με το “αναδυόμενος”.
Το μεγάλο σφάλμα της φιλοσοφίας πάντως είναι ότι έχει διαχωριστεί από την επιστημονική έρευνα και δεν νομίζω ότι ευνοείται από αυτό το διαχωρισμό ιδιαίτερα (ειδικά σε θέματα που η επιστήμη μπορεί να συνεισφέρει ή τουλάχιστον να αποκλείσει κάποιες φιλοσοφικές διόδους).
“…Μόνο και μόνο επειδή κανένα νευρικό κύτταρο ή ηλεκτροχημική αντίδραση δεν έχει την ιδιότητα της συνείδησης, δε σημαίνει ότι ένας μεγάλος αριθμός από δαύτα, κατάλληλα τοποθετημένα, δεν μπορούν να διαθέτουν την εν λόγω ιδιότητα.”
Πολύ σωστά,κατ αρχάς σε αυτή την ιδιότητα βασίζονται όλες οι λειτουργίες του εγκεφάλου,επιμέρους νευρώνες από μόνοι τους δεν είναι δυνατόν να παράγουν ούτε απλές συμπεριφορές,άντε το πολύ ένα αντανακλαστικό τόξο,όπως συμβαίνει στο αντανακλαστικό της επιγονατίδας,όπου έχουμε όμως και πάλι ένα συνδυασμό νευρώνων για να πραγματοποιηθεί ακόμη και αυτή η αντανακλαστική κίνηση.Σύνθετα λειτουργικά συστήματα βασίζονται στη λειτουργία πολλών ταυτόχρονα εργαζόμενων περιοχών του εγκεφάλου,ενώ αν απαλείψουμε τη συμβολή κάποιας περιοχής που συμβάλει σε κάποια λειτουργία η λειτουργία αυτή δεν χάνεται αλλά διαταράσσεται από λίγο εώς πολύ,ανάλογα με το πόσο σημαντική είναι η συμβολή της εκάστοτε εγκεφαλικής περιοχής στην λειτουργία την οποία βοηθάει ώστε να επιτελεστεί.
Για παράδειγμα ας πάρουμε το κινητικό σύστημα,για να παραχθεί μια φυσιολογική κίνηση απαιτείτε πρωτίστως η συμβολή του κινητικού φλοιού και των υποπεριοχών στις οποίες χωρίζεται,οι οποίες εμπλέκονται στην έναρξη των κινήσεων,στη δημιουργία της κατάλληλης μυικής δύναμης που απαιτείτε για το εκάστοτε κινητικό έργο,αλλά και στον προσανατολισμό της κίνησης,ώστε να μπορούμε να κάνουμε κινήσεις προς διάφορες κατευθύνσεις,μετά πρέπει να εμπλακεί και το σύστημα των βασικών γαγγλίων τα οποία θα επιλέξουν το ποιες κινήσεις θα πρέπει να εκτελεστούν και ποιες να κατασταλούν,το πότε να σταματήσει μια κίνηση που ξεκίνησε και το πότε είναι σκόπιμο να αρχίσουμε μια κίνηση και τέλος έχουμε και την εμπλοκή της παρεγκεφαλίδας,η οποία διορθώνει τυχόν λάθη στις κινήσεις και σχετίζεται επίσης και με την ισορροπία του σώματος κατά τις διάφορες κινήσεις που εκτελούνται.Αν κάποιο απο αυτά τα συστήματα,έστω και ένα μικρό μέρος αυτών,διαταραχθεί τότε αυτό θα έχει αντίκτυπο στις κινητικές λειτουργίες.
Έτσι ακριβώς συμβαίνει και με τη συνείδηση,έχουμε συμβολή πολλών εγκεφαλικών περιοχών και κατ επέκταση πολλών νευρικών κυττάρων,ούτως ώστε να υφίσταται η συνειδητή δραστηριότητα,ένας και δύο νευρώνες δεν μπορούν να επιτελέσουν τέτοια λειτουργία,ούτε καν μια ολόκληρη περιοχή του εγκεφάλου.Συνεργάζονται τα αισθητικά συστήματα και παράγεται η έννοια του εαυτού,με σημαντικότερη περιοχή γι αυτό τον προμετωπιαίο φλοιό.
Στη συνείδηση εντάσσεται η κατάσταση του να έχεις επίγνωση των πραγμάτων μέσα στον κόσμο και αυτό ονομάζεται πρωτογενής συνείδηση.
Αυτό όμως που χαρακτηρίζει κυρίως το ανθρώπινο είδος δεν είναι η πρωτογενής συνείδηση,αλλά η συνείδηση ανώτερης τάξης,δηλαδή η συνείδηση που έχει το άτομο ότι έχει συνείδηση και σε αυτό μεγάλο ρόλο παίζει η μνήμη μιας και για να έχεις συνείδηση του εγώ πρέπει να έχεις μνημονικά ίχνη στον εγκέφαλό σου που σχετίζονται με τον εαυτό σου,δηλαδή ο καθένας μας έχει ένα αρχείο στη μνήμη του για τον ίδιο του τον εαυτό,ποιός είναι,τι είναι κλπ,που αποκτούνται μέσω της αλληλεπίδρασης του ατόμου με το περιβάλλον και με άλλα άτομα.
Τα εγκεφαλικά συστήματα που συμμετέχουν στην πρωτογενή συνείδηση,δηλαδή της απλής συνείδησης που έχουν και τα ζώα,είναι τρία:1) το εγκεφαλικό στέλεχος,2) το μεταιχμιακό σύστημα και 3) το θαλαμοφλοιικό σύστημα.
Τα συστήματα όμως που εμπλέκονται στην συνείδηση ανώτερης τάξης,η οποία χαρακτηρίζει μόνο τον άνθρωπο και δύο ακόμη είδη πρωτευόντων(χιμπαντζής και ουρακοτάγκος),είναι πιο πολλά και σίγουρα περιλαμβάνουν τις περιοχές ανώτερης τάξης,όπως οι τριτοταγείς περιοχές(όπως ο βρεγματο-κροταφο-ινιακός φλοιός),οι προμετωπιαίοι λοβοί (κυρίως) τα αισθητικά συστήματα του βρεγαμτικού και του κροταφικού λοβού,το μεταιχμιακό σύστημα και κυρίως ο ιππόκαμπος και η αμυγδαλή και το θαλαμοφλοιικό σύστημα.
Η συνείδηση είναι κάτι που απ ότι φαίνεται προκύπτει από συνδυασμένη και αρμονική λειτουργία όλων αυτών των συστημάτων και πρόκειται σίγουρα για κάτι εξαιρετικά πολύπλοκο,το οποίο μόλις τώρα αρχίσαμε να σκιαγραφούμε.
Εν τέλει,ίσως (αν και για εμένα δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς) η ψυχή,αν υπάρχει,να μην είναι απαραίτητη για τη δημιουργία συνείδησης στον ανθρώπινο εγκέφαλο,τουλάχιστον για τη συνείδηση που αφορά τα ανθρώπινα όντα ως υλικά όντα.
@Άθεος
Αλήθεια, γιατί δεν είμαστε σχετικοί, σαν την επιστήμη και σαν πιστοί αναζητούμε το τέλειο και το απόλυτο;
Δεν καταλαβαίνω πως ακριβώς το εννοείς,αν εννοείς ότι προσπαθούμε να είμαστε τέλειοι,πολύ απλά δεν γίνεται,είμαστε άνθρωποι που κάνουμε και αμαρτίες,όσο καλός και άγιος και αν είναι κάποιος αμαρτίες θα κάνει κάποτε,πιστεύουμε όμως στο θεό και ακολουθούμε τις εντολές του για να γινόμαστε όλο και καλύτεροι,όχι όμως τέλειοι.
Αν εννοείς γιατί αναζητούμε ένα τέλειο ον,απλά αισθανόμαστε διαισθητικά το θεό και πιστεύουμε όσα λέγονται στο λόγο του,ο θεός είναι τέλειο ον,απλά κατά τη γνώμη μου δεν μας βγαίνει ο ορισμός τέλειος,γιατί η λέξη τέλειος είναι ένας ανθρώπινος ορισμός που δεν έχει μεγάλη αξία πέρα από τον κόσμο στον οποίο ζούμε,δεν ξέρουμε τι είναι όμως η θεϊκη τελειότητα,δεν μπορούμε να το συλλάβουμε,γιατί κάνουμε το λάθος να προσωποποιούμε το θεό και να τον ορίζουμε με τα δικά μας πρότυπα,τους δικούς μας κώδικες,πρότυπα και κώδικες που βγάλαμε για να ορίζουμε γήινα φαινόμενα και καταστάσεις.
Αν εννοείς γιατί αναζητούμε ένα τέλειο ον,απλά αισθανόμαστε διαισθητικά το θεό και πιστεύουμε όσα λέγονται στο λόγο του
Θα περίμενε κανείς, βέβαια, η Βίβλος να αντικατοπτρίζει αυτήν την τελειότητα. Αν το έκανε, δε θα υπήρχε και απολογητική θεωρώ.
Evan T
Στη Βίβλο αντικατοπτρίζονται οι ενέργειες του θεού,οι οποίες είναι τέλειες.Ουσιαστικά αυτά που αναφέρονται στη Βίβλο είναι γεγονότα που συνέβησαν από ανθρώπους και πως ο θεός ενεργεί για να μας δώσει να καταλάβουμε ότι στην καθημερινότητά μας πρέπει να ζούμε με πραότητα,αγάπη για το θεό και το συνάνθρωπο και να εκτελούμε το θέλημα του θεού στην καθημερινότητά μας.Η Βίβλος δεν είναι για να εξηγήσει με λεπτομέρειες τι είχε συμβεί με του πρωτόπλαστους,πως έγινε το τάδε,τι είναι το ένα και τι είναι το άλλο.Εννοείται πως μας παραθέτονται κάποια στοιχεία,αλλά ουσιαστικά η Βίβλος θέλει να μας δώσει να καταλάβουμε μέσα από παραδείγματα πως να ζούμε μια ζωή κοντά στο θεό,πως ο θεός μπορεί να ενεργήσει θαυμαστά μέσα στη ζωή μας.
Συγγνώμη που ξέφυγα λιγάκι μιας και σε αυτό το άρθρο μιλάμε για τη συνείδηση.
Θα τα ξαναπούμε αυτά όταν φτάσω στον Μωυσή και τους Κριτές. 😛 Θέλω πολύ να σε δω να αποδεικνύεις την πραότητα και την αγάπη με τις εθνοκαθάρσεις και τις σφαγές εκεί μέσα. Ας τα αφήσουμε για εκεί.
Evan T
Εντάξει υπάρχουν και κάποια περιστατικά βίας που χρησιμοποιούνται για παραδειγματισμό.Θα τα πούμε κάποια άλλη φόρα.