[AoR:I] 13. Σύγκριση του Χριστιανισμού με θρησκευτικές αντιλήψεις που εμπνέονται από τη φύση

◄◄	◄	Οι επιπτώσεις του Χριστιανισμού στην εκπαίδευση και προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις	▲	Η δομή του Σύμπαντος	►	►►
(CC) 2009 EvanT

 

Έχοντας, λοιπόν, δείξει τα εσωτερικά στοιχεία, τα αίτια δηλαδή που προκάλεσαν μια αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα και τα κίνητρα που οδήγησαν στην αντικατάσταση τη μελέτη των Επιστημών με τη μελέτη νεκρών γλωσσών, προχωρώ, προσθέτοντας στις παρατηρήσεις που ήδη έκανα σε προηγούμενο τμήμα του έργου, με το να συγκρίνω, ή μάλλον να αντιμετωπίσω το χριστιανικό σύστημα πίστης, με τα στοιχεία που μας παρέχει η δομή του Σύμπαντος. Αλλά μια και δεν μπορώ να ξεκινήσω αυτό το τμήμα παρά αναφερόμενος σε ιδέες που σκέφτηκα παλιότερα, και αμφιβάλλω ότι υπάρχουν άνθρωποι που κάποια στιγμή δεν σκέφτηκαν τα ίδια, θα αναφέρω ποιες είναι οι ιδέες αυτές και θα τις εμπλουτίσω με άλλα ζητήματα καθώς αυτά προκύπτουν, δημιουργώντας [στο κεφάλαιο] μια σύντομη εισαγωγή.

Μια και ο πατέρας μου ήταν Κουακέρος,[83] είχα την καλή τύχη να δεχθώ μια πολύ καλή ηθική εκπαίδευση και μια σεβαστή “ποσότητα” γνώσης. Αν και πήγα στο δημοτικό σχολείο, δεν έμαθα Λατινικά, όχι μόνο επειδή δεν είχα καμία κλίση στην εκμάθηση ξένων γλωσσών, αλλά λόγω της αντίρρησης των Κουακέρων για τα βιβλία που χρησιμοποιούνται για τη διδασκαλία της γλώσσας. Αυτό όμως δεν με εμπόδισε να γνωρίσω τα θέματα που πραγματεύονταν όλα αυτά τα βιβλία.

Η φυσική μου κλίση ήταν στην επιστήμη. Είχα κάποια κλίση και ταλέντο στην ποίηση, αλλά αυτό μάλλον το καταπίεσα και δεν το ενθάρρυνα, μια και οδηγούσε πολύ στο χώρο της φαντασίας. Μόλις μπόρεσα, αγόρασα δύο υδρογείους σφαίρες και παρακολούθησα φιλοσοφικές διαλέξεις των Martin και Ferguson[84] και αργότερα γνωρίστηκα με τον Δρ. Bevis[85] της Βασιλικής Ακαδημίας, που τότε ζούσε στο Temple και ήταν εξαιρετικός αστρονόμος.

Δεν είχα καμία κλίση στην πολιτική. Το νόημά της πάντα μου έμοιαζε παρόμοιο με αυτό του τζόκεϋ.[86] Γι’αυτό όταν άρχισα να συλλογίζομαι κυβερνητικά ζητήματα, έπρεπε να σχηματίσω ένα σύστημα που ήταν σύμφωνο με τις ηθικές και φιλοσοφικές αρχές με τις οποίες μεγάλωσα. Είδα, ή τουλάχιστον νόμισα ότι είχα δει, μια τεράστια αυλαία να ανοίγει στον κόσμο με τα γεγονότα στην Αμερική· και νόμισα ότι αν οι Αμερικανοί δεν άλλαζαν το σχέδιό τους σχετικά με την Αγγλική Κυβέρνηση και δεν κήρυσσαν ανεξαρτησία, όχι μόνο θα εμπλέκονταν σε μια πληθώρα δυσκολιών, αλλά θα έσβηναν και τις προοπτικές που παρουσιάζονταν για την ανθρωπότητα αν δεν χρησιμοποιούσαν τα μέσα που τους παρέχονταν. Αυτά με έκαναν να δημοσιεύσω το έργο που έγινε γνωστό με το όνομα “Κοινή Λογική”, που ήταν και το πρώτο έργο που δημοσίευσα ποτέ, και αν μπορώ να κάνω κριτική στον εαυτό μου, πιστεύω ότι δεν θα γινόμουν γνωστός ως συγγραφέας για οποιοδήποτε άλλο θέμα, αν δεν είχαν συμβεί τα γεγονότα της Αμερικής. Έγραψα την “Κοινή Λογική” στα τέλη του 1775 και τη δημοσίευσα την 1η Ιανουαρίου του 1776. Η Ανεξαρτησία κηρύχθηκε την 4η Ιουλίου του ίδιου έτους.[87]

Οποιοσδήποτε έκανε ποτέ παρατηρήσεις για την κατάσταση και πρόοδο του ανθρώπινου νου, παρατηρώντας τον ίδιο του το νου, δεν μπορεί παρά να παρατηρήσει ότι υπάρχουν δύο ξεκάθαρα είδη αυτών που ονομάζουμε “Σκέψεις”· αυτές που παράγουμε μόνοι μας με σκέψη και συλλογισμό και αυτές που ορμούν από μόνες τους στο νου μας. Πάντα φρόντιζα να φέρομαι σ’αυτούς τους θεμιτούς επισκέπτες με ευγένεια και φρόντιζα να εξετάζω όσο καλύτερα μπορούσα αν [οι σκέψεις αυτές] ήταν αξιόλογες· και από αυτήν τη διαδικασία έχω αποκτήσει τη γνώση που τώρα έχω. Και όσον αφορά τη γνώση που κάποιος κερδίζει από το σχολείο, δεν είναι παρά ένα μικρό αρχικό κεφάλαιο το οποίο τον βάζει στο σωστό δρόμο για να μπορεί να μάθει μόνος του μετά. Εν τέλει, κάθε άνθρωπος της γνώσης είναι δάσκαλος του εαυτού του· ο λόγος είναι ότι οι αρχές, που είναι τελείως διαφορετικές από τις απλές περιστασιακές γνώσεις, δεν μπορούν να εντυπωθούν στη μνήμη, αφού το μέρος που κατοικούν είναι η κατανόηση και δεν ζουν τόσο πολύ αν δεν γεννηθούν μόνες τους. Αυτά για το εισαγωγικό τμήμα.

Από τότε που [ωρίμασα αρκετά ώστε να] είμαι σε θέση να συλλάβω μια ιδέα και να την επεξεργαστώ, είτε αμφέβαλα για την αλήθεια του χριστιανικού συστήματος, είτε πίστευα ότι ήταν κάτι πολύ παράδοξο, αλλά δεν ήμουν σίγουρος τι από τα δύο ήταν. Θυμάμαι καλά ωστόσο ότι όταν ήμουν εφτά ή οκτώ χρονών, άκουσα ένα κήρυγμα από ένα συγγενή μου, με βαθιά πίστη στην Εκκλησία, σχετικά με τη Λύτρωση με το θάνατο του Υιού του Θεού. Αφού τελείωσε το κήρυγμα, πήγα στα σκαλιά του κήπου (και θυμάμαι πολύ έντονα το σημείο) και επαναστάτησα στην ανάμνηση αυτού που μόλις είχα ακούσει και αναρωτιόμουν πόσο καλόψυχος μπορεί να ήταν ο Παντοδύναμος Θεός που σκότωσε το γιο του γιατί δεν μπορούσε να πάρει εκδίκηση από τον εαυτό του με άλλο τρόπο· και ήμουν σίγουρος ότι αν ένας άνθρωπος έκανε κάτι αντίστοιχο θα τον κρεμούσαν. Και δεν μπορούσα να καταλάβω πιο ήταν το νόημα της διδασκαλίας τέτοιων κηρυγμάτων. Αυτές οι σκέψεις δεν είχαν καθόλου παιδική ελαφρότητα μέσα τους· για μένα ήταν ένας σοβαρός συλλογισμός, αφού ξεκινούσε από την ιδέα ότι ο Θεός ήταν πολύ αγαθός για να κάνει κάτι τέτοιο και πολύ παντοδύναμος για να χρειάζεται να το κάνει. Ακριβώς το ίδιο πιστεύω και τώρα και επιπλέον πιστεύω ότι μια θρησκεία που μπορεί να σοκάρει το μυαλό ενός παιδιού, δεν μπορεί να είναι αληθινή θρησκεία.

Φαίνεται ότι οι Χριστιανοί γονείς ντρέπονται να πουν στα παιδιά τους την αλήθεια για τη θρησκεία τους. Συχνά τα συμβουλεύουν σχετικά με την ηθική και τους μιλούν για το πόσο καλή είναι η Θεία Πρόνοια· γιατί η χριστιανική μυθολογία έχει πέντε θεότητες: το Θεό Πατέρα, το Θεό Υιό, το Θεό Άγιο Πνεύμα, τη Θεά Πρόνοια και τη Θεά Φύση. Αλλά η χριστιανική ιστορία του Θεού Πατέρα που σκοτώνει τον Υιό του, ή μάλλον που χρησιμοποίησε άλλους για να το κάνουν (γιατί αυτή είναι η ιστορία με απλά λόγια) δεν μπορεί να ειπωθεί από ένα γονιό σε ένα παιδί. Και το να του πει ότι αυτό έκανε την ανθρωπότητα πιο ευτυχισμένη και καλύτερη κάνει την ιστορία πολύ χειρότερη, λες και η ανθρωπότητα θα μπορούσε να γίνει καλύτερη με ένα φόνο ως παράδειγμα, ενώ το να του πει ότι πρόκειται για μυστήριο είναι μόνο μια δικαιολογία για το πόσο απίστευτη είναι η ιστορία.

Πόσο διαφέρει αυτό από την αγνή και απλή πίστη του Ντεϊσμού! Ο αληθινός ντεϊστής έχει μόνο μια θεότητα και η θρησκεία του αποτελείται από το να αναλογίζεται τη δύναμη, τη σοφία και την καλοσύνη της θεότητας στα έργα του και να προσπαθεί να τα μιμηθεί, ηθικά, επιστημονικά και τεχνολογικά.

Η θρησκεία που πλησιάζει περισσότερο τον αληθινό Ντεϊσμό στην ηθική και την καλοσύνη είναι η πίστη των Κουακέρων, αλλά έχουν ασχοληθεί πολύ με το να αφήσουν τα έργα του Θεού έξω από το σύστημά τους.

Αν και εκτιμώ τη φιλανθρωπία τους, δεν μπορώ παρά να χαμογελάσω συγκαταβατικά με το γεγονός ότι αν ο Θεός είχε συμβουλευτεί το γούστο των Κουακέρων κατά τη Δημιουργία, τι νεκρικά ήσυχος και άχρωμος που θα ήταν ο κόσμος! Ούτε λουλούδια θα ανθίζανε χαρωπά, ούτε πουλιά θα επιτρεπόταν να κελαηδήσουν.

Αφήνοντας κατά μέρος αυτούς τους συλλογισμούς, θα συνεχίσω με άλλα θέματα. Αφού έμαθα να χρησιμοποιώ τέλεια την υδρόγειο και το μηχανικό πλανητάριο, [88]  και συνέλαβα την ιδέα του απείρου του διαστήματος και της αέναης διαιρετότητας της ύλης και τουλάχιστον τις βασικές ιδέες της φυσικής φιλοσοφίας, άρχισα να συγκρίνω ή μάλλον, όπως έχω ήδη πει, να αντιμετωπίζω το χριστιανικό σύστημα πίστης με τα εσωτερικά στοιχεία αυτών των αντικειμένων.

Αν και δεν είναι βασικό δόγμα του Χριστιανισμού ότι ο κόσμος στον οποίο κατοικούμε αποτελεί το σύνολο της κατοικήσιμης Πλάσης, αυτή είναι τόσο μπλεγμένη με τη Μωσαϊκή διήγηση της Δημιουργίας, την ιστορία της Εύας με το μήλο και την άλλη αντίστοιχη ιστορία με το θάνατο του Υιού του Θεού, που το να πιστεύει κανείς ότι ο Θεός δημιούργησε κόσμους τόσους πολλούς όσα τα αστέρια καθιστά τη χριστιανική πίστη ταυτόχρονα μικρή και γελοία και τη σκορπίζει στο μυαλό σαν φτερά στον άνεμο. Οι δύο αντιλήψεις δεν μπορούν να συνυπάρξουν στο μυαλό και αν κάποιος νομίζει ότι τις πιστεύει και τις δύο, τότε δεν έχει καλοσκεφτεί καμία.

Αν και η ιδέα των πολλαπλών κόσμων ήταν γνωστή στους αρχαίους, μόνο στους τελευταίους τρεις αιώνες έχουν επιβεβαιωθεί η έκταση και το μέγεθος της σφαίρας στην οποία κατοικούμε. Αρκετά σκάφη, ακολουθώντας τους θαλάσσιους δρόμους, έχουν περιπλεύσει τον κόσμο, όπως ένας μπορεί να περπατήσει σε κύκλο και να γυρίσει στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε. Οι κυκλικές διαστάσεις του κόσμου είναι στο φαρδύτερο σημείο, όπως αν ένας άνθρωπος μετρούσε τον πιο φαρδύ κύκλο σε ένα μήλο ή μια μπάλα, μόλις 25.020 αγγλικά μίλια[89] ή 69 μίλια σε μία ισημερινή μοίρα και ο περίπλους της μπορεί να γίνει σε περίπου σε τρία χρόνια. [90] 

Ένας κόσμος τέτοιου μεγέθους μπορεί, με μια πρώτη ματιά, να μας φαίνεται μεγάλος, αλλά αν τον συγκρίνουμε με το άπειρο του διαστήματος στο οποίο αιωρούμαστε, σαν μια φούσκα ή ένα μπαλόνι στον αέρα, μοιάζει με τον μικρότερο κόκκο άμμου σε σχέση με το μέγεθος της Γης ή με τη μικρότερη δροσοσταλίδα σε σχέση με τον ωκεανό· είναι δηλαδή πολύ μικρός. Και όπως θα δείξω παρακάτω, ανήκει σε ένα μόνο σύστημα κόσμων από το οποίο αποτελείται η συμπαντική Πλάση.

Δεν είναι δύσκολο να αποκτήσουμε μια αμυδρή ιδέα για το πόσο τεράστιο είναι το κενό στο οποίο αιωρούνται ο κόσμος μας και όλοι οι άλλοι κόσμοι του Σύμπαντος, αν ακολουθήσουμε αυτόν το συλλογισμό. Όταν σκεφτόμαστε τις διαστάσεις ενός δωματίου η σκέψη μας περιορίζεται από τους τοίχους και εκεί σταματάνε. Αλλά όταν τα μάτια ή η σκέψη μας ξεχύνονται στο διάστημα, όταν κοιτάμε προς τα πάνω, στον ανοιχτό ουρανό δηλαδή, δεν μπορούμε να συλλάβουμε την ιδέα ότι μπορεί να έχει τοίχους ή όρια· και αν υποθέσουμε ότι έχει όρια, αμέσως θα αναρωτηθούμε “τι υπάρχει πέρα από το όριο αυτό;” και με την ίδια λογική, “τι υπάρχει πέρα από το επόμενο όριο;” μέχρι να κουραστεί η φαντασία μας και να πει “δεν υπάρχει τέλος.” Σίγουρα τότε, ο Δημιουργός δεν ήταν μαντρωμένος σε ένα δωμάτιο όταν έφτιαξε τον κόσμο αυτό όσο μεγάλος είναι και πρέπει να αναζητήσουμε την αιτία αλλού.

Αν κοιτάξουμε τον κόσμο μας ή μάλλον το κομμάτι της Πλάσης που μας έδωσε ο Δημιουργός για να έχουμε ως δικό μας βρίσκουμε ότι κάθε μέρος του (το έδαφος, τα νερά, ο αέρας) είναι γεμάτο ζωή, από τα μεγαλύτερα ζώα ως τα μικρότερα έντομα που μπορεί να δει το μάτι και μέχρι τα ακόμα μικρότερα που φαίνονται μόνο με μικροσκόπιο. Κάθε δέντρο, κάθε φυτό, κάθε φύλλο δεν είναι μόνο μέρος της διατροφής πολλών ειδών, αλλά και ένας ολόκληρος κόσμος για πολύ πιο πολυάριθμα είδη και θα είναι μέχρι το ζωικό βασίλειο να γίνει τόσο εκλεπτυσμένο, ώστε οι χυμοί ενός χορταριού να φτάνουν να ταΐσουν χιλιάδες.

Αφού, λοιπόν, κανένα μέρος της Γης δεν είναι ακατοίκητο, γιατί να πιστεύουμε ότι το άπειρο διάστημα είναι ένα γυμνό κενό που μένει αιωνίως άχρηστο; Υπάρχει αρκετός χώρος για να υπάρξουν εκατομμύρια κόσμοι μεγάλοι σαν το δικό μας και σε απόσταση εκατομμυρίων μιλίων μακριά ο ένας από τον άλλο.

Έχοντας φτάσει εδώ, αν προχωρήσουμε τις ιδέες μας ένα βήμα παραπέρα, θα δούμε ότι ο αληθινός λόγος ή ένας πολύ καλός λόγος για την ευτυχία μας είναι ότι ο Δημιουργός, αντί να φτιάξει έναν άπειρα μεγάλο κόσμο, προτίμησε να χωρίσει την ύλη σε πολλούς μικρότερους κόσμους, που τους λέμε πλανήτες, ένας από τους οποίους είναι η Γη μας. Αλλά προτού εξηγήσω τις ιδέες μου σχετικά με αυτό το ζήτημα (όχι γι’αυτούς που τα ξέρουν ήδη, αλλά γι’αυτούς που δεν τα ξέρουν) είναι απαραίτητο να εξηγήσω [μερικά πράγματα] για τη δομή του Σύμπαντος.

▲

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

83 ▲	Οι Κουακέροι (Quakers) ή “Θρησκευτική Φιλική Εταιρεία” (Religious Society of Friends) ξεκίνησε σαν παρακλάδι της Αγγλικανικής Εκκλησίας το 17ο αιώνα από ένα σύνολο ατόμων που δεν πίστευαν στον τυπικό δογματικό διαχωρισμό των Χριστιανών (Ορθόδοξοι, Καθολικοί, κλπ). Αν και αρχικά μέλη γίνονταν μόνο Χριστιανοί, πλέον οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει μέλος. Οι Κουακέροι απορρίπτουν την έννοια του δόγματος και την ανάγκη ύπαρξης κλήρου, ενώ πιστεύουν στην επαφή με το Θείο χωρίς διαμεσολαβητές, και τονίζεται η ισότητα και ο φιλειρηνισμός. (περισσότερες πληροφορίες στο www.quaker.org)
84 ▲	Λογικά αναφέρεται στον Adam Ferguson (γνωστό και ως “Ferguson of Raith”) φιλόσοφο και ιστορικό του Σκωτσέζικου Διαφωτισμού (1/7/1723 νέο ημ. – 22/2/1816) (βλ. και http://www.electricscotland.com/history/other/ferguson_adam.htm) και στον Benjamin Martin (1704/5-1782) Άγγλο φυσικό φιλόσοφο (η μόνο αξιοπρεπής αναφορά που εντόπισα ήταν στο http://www.jstor.org/pss/531110)
85 ▲	Ο John Bevis (10/11/1695 νέο ημ. – 6/11/1771) ήταν Βρετανός αστρονόμος, γνωστός για την ανακάλυψη του Νεφελώματος του Καρκίνου (κωδ. Μ1 και NGC1952) και τη σύνθεση ενός αστρικού άτλαντα ονόματι Uranographia Britannica.
86 ▲	Ίσως η πιο πετυχημένη παρομοίωση για την πολιτική που έχω ακούσει εδώ και χρόνια. Η πολιτική καβαλάει το λαό όπως ο τζόκεϋ το άλογο.
87 ▲	O Foner σημειώνει ότι το φυλλάδιο “Common Sense” (Κοινή Λογική) διαφημίστηκε ως άρτι εκδοθέν στις 10 Ιανουαρίου 1776. Η έκκλησή του για αύξηση μισθού των φοροεισπρακτόρων, που έγραψε λίγο πριν φύγει από την Αγγλία τυπώθηκε, αλλά δεν δημοσιεύτηκε πριν το 1793. Παρότι ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι το “Common Sense” ήταν το πρώτο κείμενο που εξέδωσε, υπάρχουν ακόμα κάποιοι που πιστεύουν ότι ήταν ο Junius. Μιά έμμεση αναφορά βρίσκεται στο 2ο μέρος του “Age of Reason”, όπου ο Paine επιχειρηματολογεί ότι κάποιος με τις ικανότητες του Ομήρου “δε θα πέταγε τη φήμη του για να τη δώσει σε κάποιον άλλο”. Ο φίλος του F. Lanthenas, στη μετάφραση του “Age of Reason” (1794) διαφημίζει τη μετάφρασή του των γραμμάτων του Junius από τα Αγγλικά (Thomas Hollis). Αυτό δεν θα μπορούσε να το κάνει αν δεν είχε συμβουλευτεί τον Paine. Δυστυχώς αυτή η μετάφραση δεν μπορεί να βρεθεί ούτε στην Γαλλική Εθνική Βιβλιοθήκη, ούτε στο Βρεταννικό Μουσείο και δεν είναι γνωστό αν περιέχει κάποια προσπάθεια αποκάλυψης της ταυτότητας του Junius. ΣτΜ: Το “Junius” ήταν ένα ψευδώνυμο που χρησιμοποιήθηκε από άγνωστο άτομο για ένα σύνολο γραμμάτων που γράφτηκαν από 21/1/1769 ως 21/1/1772 και είχαν σκοπό να ενημερώσουν το αγγλικό κοινό για τα δικαιώματά του και πώς αυτά καταπαντώνται από την Αγγλική Κυβέρνηση.
88 ▲	ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ: Αφού αυτό το βιβλίο μπορεί να βρεθεί στα χέρια ανθρώπων που δεν ξέρουν τι είναι ένα “orrery”, προσθέτω αυτή την εξήγηση, αφού το όνομά του δεν δίνει κανένα στοιχείο για τη χρήση του. Πρόκειται για ένα μηχανισμό που πήρε το όνομά του από τον κατασκευαστή της και αναπαριστά το Σύμπαν σε μικρογραφία· η περιστροφή της Γης και η περιφορά της γύρω από τον Ήλιο, η περιφορά της Σελήνης γύρω από τη Γη, η περιφορά των πλανητών γύρω από τον Ήλιο, οι σχετικές αποστάσεις τους από αυτόν και μεταξύ τους και τα διαφορετικά μεγέθη τους, όλα απεικονίζονται όπως όντως υπάρχουν στα ουράνια. ΣτΜ: Το “orrery” είναι ένα μηχανικό πλανητάριο. Το πρώτο μοντέρνο κατασκεύασμα τέτοιου είδους σχεδιάστηκε στα 1704 από τον George Graham για λογαριασμό του Charles Boyle, τον 4ο Κόμη του Orrery (από το οποίο πήρε και το όνομά του). Ο αρχαιότερος μηχανισμός τέτοιου είδους που σώζεται σήμερα είναι ο Υπολογιστής των Αντικηθύρων.
89 ▲	Για την ακρίβεια η ισημερινή διάμετρος της Γης είναι 40.096,02 χλμ (24.906,7 μίλια)
90 ▲	ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ: Αν αφήναμε ένα πλοίο να πλέει κατά μέσο όρο 3 μίλια την ώρα, θα έκανε το διάπλου της γης σε λιγότερο από ένα χρόνο, αν μπορούσε να ακολουθήσει ευθεία πορεία, αλλά πρέπει να ακολουθήσει τους δρόμους των ωκεανών.

▲