|
Positive Bias: Look Into the Dark
28.08.2007 © Eliezer Yudkowsky |
Διδάσκω σε μια τάξη και γράφω στον πίνακα τρεις αριθμούς: 2-4-6. “Σκέφτομαι έναν κανόνα”, λέω, “που κυβερνά την ακολουθία των τριών αριθμών. Η ακολουθία 2-4-6 πληροί τον κανόνα. Ο καθένας σας έχει στο θρανίο του μερικές κάρτες. Γράψτε επάνω τρεις αριθμούς και εγώ θα γράψω “Ναι” αν πληροί τον κανόνα ή “Όχι” αν δεν τον πληροί. Μετά μπορείτε να γράψετε μια άλλη τριάδα αριθμών και να ρωτήσετε αν πληροί τον κανόνα κ.ο.κ. Όταν νομίζετε πως έχετε βρει τον κανόνα, γράψτε τον σε μια κάρτα. Μπορείτε να δοκιμάσετε όσες τριάδες θέλετε.”
Να τι έγραψε ένας μαθητής:
| 4, 6, 2 | Όχι | |
| 4, 6, 8 | Ναι | |
| 10, 12, 14 | Ναι |
Τότε ο μαθητής έγραψε την υπόθεσή του για τον κανόνα. Εσύ ποιος νομίζεις πως είναι ο κανόνας; Θα ήθελες να τσεκάρεις κάποια άλλη τριάδα; Και αν ναι, ποια; Σκέψου λίγο πριν συνεχίσεις.
Η παραπάνω άσκηση βασίζεται στο κλασσικό πείραμα του Peter Wason, την “άσκηση 2-4-6”. Αν και οι μαθητές δήλωναν πολύ σίγουροι για την υπόθεσή τους, μόνο το 21% από αυτούς κατάφεραν να μαντέψουν με επιτυχία τον πραγματικό κανόνα του ερευνητή και όσες φορές κι αν επαναλήφθηκε η έρευνα, συνεχίζει να δείχνει ένα ποσοστό επιτυχίας γύρω στο 20%.
Η μελέτη ονομαζόταν “Περί της αποτυχίας απόρριψης υποθέσεων σε μια νοητική εργασία” The study was called (“On the failure to eliminate hypotheses in a conceptual task”, Quarterly Journal of Experimental Psychology, 12: 129-140, 1960). Τα υποκείμενα που προσπαθούν να λύσουν την άσκηση 2-4-6 συνήθως παράγουν θετικά παραδείγματα, αντί για αρνητικά παραδείγματα —χρησιμοποιούν τον υποθετικό κανόνα τους για να παράξουν μια συνεπή ακολουθία και κοιτούν να δουν αν θα μαρκαριστεί ως σωστή.
Οπότε κάποιος που κάνει την υπόθεση “οι αριθμοί αυξάνουν κατά δύο” δοκιμάζουν την τριάδα 8-10-12, ακούν πως είναι σωστή και μετά βεβαιότητος ανακοινώνουν τον κανόνα. Κάποιος που υποθέτει X-2X-3X δοκιμάζει την τριάδα 3-6-9, βλέπει πως ταιριάζει και ανακοινώνει αυτό ως κανόνα.
Σε όλες τις περιπτώσεις ο πραγματικός κανόνας είναι ο ίδιος: οι αριθμοί είναι από τον μικρότερο στον μεγαλύτερο.
Αλλά για να το ανακαλύψεις αυτό θα πρέπει να παράξεις τριάδες που δεν θα έπρεπε να ταιριάζουν, όπως 20-23-26, και να δεις πως θα σημειωθούν με “Όχι”. Το οποίο ο κόσμος συνήθως δεν κάνει σε αυτό το πείραμα. Κάποιες φορές τα υποκείμενα φτιάχνουν, “δοκιμάζουν” και ανακοινώνουν κανόνες που είναι πολύ πιο περίπλοκοι από την πραγματική απάντηση.
Αυτό το νοητικό φαινόμενο συνήθως τσουβαλιάζεται με την “πλάνη επιβεβαίωσης”. Ωστόσο, εγώ θεωρώ πως το φαινόμενο του να προσπαθείς να δοκιμάσεις θετικά και όχι αρνητικά παραδείγματα θα έπρεπε να διακρίνεται από το φαινόμενο της προσπάθειας επιβεβαίωσης μιας αντίληψης την οποία είχες εξ αρχής. Η “πλάνη της θετικής υπόθεσης” χρησιμοποιείται μερικές φορές ως συνώνυμο της “πλάνης επιβεβαίωσης” και ταιριάζει σε αυτό το ελάττωμα πολύ καλύτερα.
Κάποτε έμοιαζε πως η θεωρία του φλογιστού μπορούσε να εξηγήσει γιατί μια φωτιά έσβηνε σε ένα κλειστό δοχείο (ο αέρας κορεζόταν με φλογιστό και δεν μπορούσε να απελευθερωθεί άλλο), αλλά η θεωρία του φλογιστού θα μπορούσε κάλλιστα να εξηγήσει και το να μην σβήνει η φλόγα. Για να το παρατηρήσεις αυτό πρέπει να ψάξεις και για αρνητικά παραδείγματα, αντί για θετικά· να κοιτάξεις στο μηδέν, αντί στο ένα. Το οποίο το πείραμα έδειξε πως αυτό είναι αντιβαίνει τα ανθρώπινα ένστικτα.
Και με το ένστικτο εμείς οι άνθρωποι ζούμε μόνο στον μισό κόσμο.
Κάποιος μπορείς να ακούει για την πλάνη των θετικών υποθέσεων για μέρες και στο τέλος να την πατήσει. Η πλάνη των θετικών υποθέσεων δεν είναι ζήτημα λογικής, ούτε συναισθηματικής προσκόλλησης. Η άσκηση 2-4-6 είναι “κρύα”, λογική και όχι ουσιαστικά “καυτή”. Και όμως το σφάλμα υποβόσκει κάτω από το επίπεδο του λόγου, στο επίπεδο των εικόνων, των ενστικτωδών αντιδράσεων. Επειδή το πρόβλημα δεν προκύπτει επειδή έχει ζητηθεί “να σκεφτείς μόνο θετικά παραδείγματα”, δεν μπορεί να λυθεί απλά με το να γνωρίζει κανείς λεκτικά πως “πρέπει να σκέφτομαι και θετικά και αρνητικά παραδείγματα”. Ποιο παράδειγμα εμφανίζεται ακαριαία στο μυαλό σου; Πρέπει να μάθεις, χωρίς να το σκέφτεσαι, να κάνεις ζαγκ αντί για ζιγκ. Πρέπει να μάθεις να κοιτάς προς το μηδέν, αντί να το αποφεύγεις.
Έχω γράψει εδώ και καιρό πως η δύναμη μιας υπόθεσης είναι αυτό που δεν μπορεί να εξηγήσει και όχι αυτό που μπορεί —αν μπορείς να εξηγήσεις με την ίδια άνεση οποιοδήποτε αποτέλεσμα, τότε έχει μηδενική γνώση. Άρα για να εντοπίσεις μια άχρηστη εξήγηση, δεν αρκεί να σκεφτεί αυτό που εξηγεί πολύ καλά —πρέπει να ψάξεις και για αποτελέσματα που δεν μπορούσε να εξηγήσει, και αυτή είναι η πραγματική δύναμη της θεωρίας.
Τα είπα αυτά και χθες επιτέθηκα στη χρησιμότητα της “ανάδυσης” ως έννοιας. Ένας σχολιαστής ανέφερε την υπεραγωγιμότητα και τον σιδηρομαγνητισμό ως παραδείγματα ανάδυσης. Απάντησα πως η μη-υπεραγωγιμότητα και ο μη-σιδηρομαγνητισμός ήταν εξίσου παραδείγματα ανάδυσης, κι αυτό ήταν το πρόβλημα. Αλλά ας μην το παίζω έξυπνος! Παρόλο που είχα διαβάσει εκτεταμένα περί “πλάνης επιβεβαίωσης”, την πάτησα στην άσκηση 2-4-6 την πρώτη φορά που τη διάβασα. Είναι μια ενστικτώδης αντίδραση που πρέπει να τιθασευτεί. Ακόμα το δουλεύω.
Οι ικανότητες του ρασιοναλιστή που βρίσκονται κάτω από το επίπεδο των λέξεων είναι πάρα πολλές. Είναι μεγάλη πρόκληση να μεταδώσω την Τέχνη μέσα από αναρτήσεις σε ιστολόγιο. Ο κόσμος θα συμφωνήσει, αλλά στην επόμενη πρόταση θα πουν κάτι που υποσυνείδητα πάει προς την άλλη κατεύθυνση. Όχι ότι παραπονιέμαι! Ο κύριος λόγος που αναρτώ εδώ είναι για να παρατηρήσεων τι δεν έχουν μεταφέρει τα λόγια μου.
Μήπως ψάχνεις για θετικά παραδείγματα της πλάνης των θετικών υποθέσεων αυτή τη στιγμή ή ψάχνεις έστω και λίγο για το τι η πλάνη των θετικών υποθέσεων δεν θα έπρεπε να προβλέπει; Κοίταξες προς το φως ή το σκοτάδι;
On the way to Ithaca 
Και εγώ την πάτησα. Μου φάνηκε τόσο προφανές εκ πρώτης όψεως.