Invenimus enim in istis sensibilibus esse ordinem causarum efficientium, nec tamen invenitur, nec est possibile, quod aliquid sit causa efficiens sui ipsius; quia sic esset prius seipso, quod est impossibile. Non autem est possibile quod in causis efficientibus procedatur in infinitum. Quia in omnibus causis efficientibus ordinatis, primum est causa medii, et medium est causa ultimi, sive media sint plura sive unum tantum, remota autem causa, removetur effectus, ergo, si non fuerit primum in causis efficientibus, non erit ultimum nec medium. Sed si procedatur in infinitum in causis efficientibus, non erit prima causa efficiens, et sic non erit nec effectus ultimus, nec causae efficientes mediae, quod patet esse falsum. Ergo est necesse ponere aliquam causam efficientem primam, quam omnes Deum nominant.
Στον κόσμο των αισθήσεων υπάρχει μια αλυσίδα επαρκών αιτίων. Δεν υπάρχει γνωστό προηγούμενο (ούτε και είναι δυνατόν να υπάρξει) πράγματος που να έχει βρεθεί να είναι επαρκές αίτιο του εαυτού του, διότι θα προηγείτο του εαυτού του, το οποίο είναι αδύνατο. Με επαρκή αίτια δεν είναι δυνατόν να φτάσει κανείς στο άπειρο επειδή όπως ισχύει με όλα τα επαρκή αίτια, το πρώτο είναι η αιτία του μεσαίου αιτίου και το μεσαίο αίτιο είναι η αιτία του τελευταίου αιτίου, είτε τα ενδιάμεσα αίτια είναι πολλά, είτε ένα. Το να αφαιρέσει κανείς το αίτιο, σημαίνει ότι αφαιρεί το αποτέλεσμα. Άρα, αν δεν υπάρχει κάποιο πρώτο αίτιο μεταξύ των επαρκών αιτίων δεν μπορεί να υπάρχει ούτε τελικό, ούτε ενδιάμεσο αίτιο. Αλλά αν είναι δυνατόν να υπάρχουν άπειρα επαρκή αίτια, δε θα υπάρχει ούτε κάποιο πρώτο επαρκές αίτιο, ούτε κάποιο απώτερο αποτέλεσμα· και όλα αυτά είναι προφανώς εσφαλμένα. Συνεπώς είναι απαραίτητο να αποδεχθούμε ένα πρώτο επαρκές αίτιο, στο οποίο όλοι ονομάζουν Θεό.
Θωμάς Ακινάτης, Summa Theologiae, Ι,Q2,art.3§4, 1265–1274
Βάσει της Αγγλικής μετάφρασης
των Πατέρων της Αγγλικής Δομινικανής Επαρχίας (1947)
[ΣτΜ: Η επιλογή μεταφραστή από τα λατινικά είναι διαφορετική από του Ebonmuse]
Το κοσμολογικό επιχείρημα πρωτοεμφανίζεται στον Αριστοτέλη και είναι πιθανότατα το παλιότερο επιχείρημα που προσφέρεται ως απόδειξη της ύπαρξης του Θεού και αυτό που χρησιμοποιούν πιο συχνά οι ερασιτέχνες απολογητές. Όπως αναπτύσσεται παραπάνω από τον Θωμά Ακινάτη, το κοσμολογικό επιχείρημα λέει πως κάθε συμβάν έχει αιτία, η οποία αιτία έχει και αυτή κάποια αιτία. Για να αποφευχθεί η αναγωγή στο άπειρο το επιχείρημα καταλήγει πως πρέπει να ορίσουμε μια πρώτη αιτία η οποία είναι αιώνια και αναίτια, την οποία και αναγνωρίζει ως το Θεό.
Αν το σφάλμα του οντολογικού επιχειρήματος είναι η κυκλικότητα, το σφάλμα του κοσμολογικού επιχειρήματος είναι η ειδική έκκληση. Συγκεκριμένα δηλώνει, χωρίς καλό λόγο, ότι τα πάντα εκτός από το Θεό απαιτούν μια αιτία. Αλλά γιατί να ισχύει αυτό; Αν μπορεί να υπάρξει κάτι που να μην έχει αιτία, μπορούμε να συμπεράνουμε πως το ίδιο το σύμπαν δεν έχει αιτία, υπάρχει αιώνια και δημιουργεί όλες τις αλυσίδες αιτίου-αιτιατού. Αυτή η υπόθεση έχει την ίδια ερμηνευτική ισχύ με την υπόθεση ότι το σύμπαν το δημιούργησε ο Θεός και είναι απλούστερη, αφού περιέχει λιγότερες υποθέσεις. Κατά συνέπεια είναι προτιμητέα.
Επιπλέον η αντίρρηση του Ακινάτη στην πιθανότητα άπειρης αλληλουχίας δεν είναι καλά διατυπωμένη. Ισχυρίζεται πως μια άπειρη αλληλουχίας αιτιών δεν μπορεί να υπάρχει γιατί δε θα υπήρχε πρώτη αιτία, αλλά αυτό δείχνει απλά αδυναμία να συλλάβει την έννοια της άπειρης αλληλουχίας. Σε μια τέτοια αλληλουχία κάθε γεγονός θα είχε μια απόλυτα ικανοποιητική εξήγηση: την αιτία που προηγήθηκε. Διαφορετικά, αν δεχθούμε την λογική του Ακινάτη μπορούμε να ρωτήσουμε “πόσες σκέψεις είχε ο Θεός πριν δημιουργήσει το σύμπαν;” Κάθε σκέψη του Θεού πρέπει να είχε προκληθεί από την προηγούμενη, αφού ο Ακινάτης μας λέει πως τίποτα δεν μπορεί να αποτελεί αιτία του εαυτού του. Αλλά αφού ο Ακινάτης μας λέει πως μια άπειρη αλληλουχία χωρίς αρχή είναι αδύνατη, τότε ο Θεός πρέπει να είχε μία μοναδική σκέψη που προηγήθηκε όλων των άλλων· δηλαδή πρέπει να υπήρξε ένα σημείο κατά το οποίο εμφανίστηκε ο Θεός. Μπορούμε τότε να αναρωτηθούμε για την αιτία της πρώτης αυτής σκέψης κ.ο.κ. ες αεί.
Υπάρχει και μια τελευταία γραμμή επίθεσης στο κοσμολογικό επιχείρημα. Ας υποθέσουμε πως αγνοούμε το προηγούμενο πρόβλημα και παραδεχόμαστε το επιχείρημα. Ακόμα κι έτσι, πάλι δεν αρκεί ως απόδειξη για την ύπαρξη του Θεού. Ακόμα κι αν δεχθούμε τη λογική του επιχειρήματος, το μόνο που αποδεικνύει είναι ότι υπήρξε μια πρώτη αιτία. Δεν αποδεικνύει πως αυτή η πρώτη αιτία υπάρχει και σήμερα· δεν αποδεικνύει ότι αυτή η πρώτη αιτία ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους ή έστω και έχει αντίληψη της ύπαρξής τους· δεν αποδεικνύει πως η πρώτη αιτία είναι παντοδύναμη ή πάνσοφη ή πανάγαθη· ούτε καν αποδεικνύει πως η πρώτη αιτία είναι νοήμονα ή προσωποπαγής. Ένας άθεος θα μπορούσε να δεχθεί όλη αυτή την λογική αλυσίδα και μετά να υποθέσει πως η πρώτη αιτία ήταν ένα φυσικό φαινόμενο.
Βασικά ο Ακινάτης όπως και όλοι μας πολλές φορές χρησιμοποιούμε τον ντετερμινισμό για να εξηγήσουμε το θεό ξεχνώντας μια βασική συνιστώσα η οποία τον χαρακτηρίζει όπως μας λέγεται στο λόγο του,το χρόνο,δηλαδή το ότι ο θεός είναι άχρονος.Ως αιτία ενός γεγονότος εμείς ορίζουμε ένα η πολλά γεγονότα που προηγήθηκαν του τελικού γεγονότος και οδήγησαν με λογική συνέπεια σε αυτό και φυσικά μεταξύ τους μεσολαβείτε η πάροδος του χρόνου,ο χρόνος τι είναι;; δημιούργημα του ανθρώπου,όχι φυσικά αυτός καθεαυτός,αλλά ο τρόπος που τον χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να αποδώσει ορισμένα γεγονότα στον πλανήτη στον οποίο βιώνει γεγονότα,π.χ λέμε ότι κάτι που έγινε έχει κάποιο η κάποια αίτια και αν μπορούσαμε να ξετιλύξουμε το κουβάρι προς τα πίσω θα φτάναμε σε ένα αρχικό γεγονός που πυροδότησε όλη την αιτιακή αλυσίδα,δηλαδή στον κόσμο μας είναι λογικό όλα να έχουν ένα αρχικό γεγονός.Ο εγκέφαλός μας είναι ένας γραμμικός επεξεργαστής (ας μου επιτραπεί ο όρος) του χρόνου,δηλαδή συνδέει χρονικά τα γεγονότα που βιώνουμε ώστε να τα θυμόμαστε με τη σειρά με την οποία έγιναν,γι αυτό και νιώθουμε να περνάει ο χρόνος,επειδή ο εγκέφαλος αποθηκεύει τα γεγονότα με χρονική σειρά συν του ότι τα συνδέει με λογική συνέπεια.Άλλος λόγος είναι κάποια στάνταρ που έχουμε θέσει για να εξηγήσουμε το ότι ο χρόνος περνάει,όπως π.χ το ότι γερνάμε και πεθαίνουμε,δηλαδή περνούν π.χ μερικές χιλιάδες μερόνυχτα από τότε που γεννιόμαστε μέχρι τη στιγμή που πεθαίνουμε και λέμε ότι μεσολαβείτε χρόνος σε συνάρτηση με τη φθορά και οδηγούμαστε στο θάνατο.Η αιτία της γέννησης μας ήταν η σεξουαλική πράξη των γονέων μας και η συνένωση του ωαρίου με το σπερματοζωάριο και αν το πάμε πιο πίσω η ίδια πράξη των παππούδων και γιαγιάδων μας έως ότου φτάσουμε στα αρχικά άτομα από τα οποία ξεκινάει αυτή η αιτιακή αλυσίδα της ύπαρξής μας,δηλαδή μέχρι να φτάσουμε στο αρχικό σημείο αυτής της αλυσίδας το οποίο δεν πάει πιο πίσω.Γι αυτό οι επιστήμονες λένε ότι αν καταστούν κάποτε δυνατά τα ταξίδια στο χρόνο δεν θα πρέπει να επηρεάσουμε με συνειδητές πράξεις μας το παρελθόν και να μην διαταράξουμε καμία αιτιακή αλυσίδα,καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει σοβαρές συνέπειες στο χωροχρονικό συνεχές μας (ενα σημείο στον χωροχρόνο ονομάζεται γεγονός).
Δεν ισχύει όμως το ίδιο και για το σύμπαν και το θεό,ο θεός όπως μας λέγεται υπήρχε,υπάρχει και θα υπάρχει χωρίς αίτιο για τον ίδιο τον εαυτό του,είναι το παρελθόν,το παρόν και το μέλλον μαζί,άσχετα με το αν δεν μπορούμε εμείς να το κατανοήσουμε,είναι άχρονος και άπειρος,κάτι το οποίο έρχεται σε αντίθεση με αυτό που μας λέει ο Ακινάτης,ότι δηλαδή δεν γίνεται να υπάρξει άπειρη αλληλουχία χωρίς αρχή,έτσι όπως το λέει είναι σαν να μας λέει πως ο θεός έχει αρχή,ότι είναι δηλαδή η αιτία ενός προηγούμενου γεγονότος το οποίο προηγήθηκε του θεού,κάτι το οποίο δεν ισχύει σύμφωνα με το λόγο του (θυμηθείτε στο κεφάλαιο γένεσις…Εν αρχή ήτο ο Λόγος…δηλαδή το πνεύμα του θεού),σύμφωνα λοιπόν με το λόγο του θεού το πνεύμα του υπήρχε πάντα,χωρίς αρχική αιτία για τη δημιουργία του.
Δεν υπάρχει χωροχρονικό συνεχές στο σύμπαν για να υπάρχουν και αρχικές/η αιτίες/α-ενδιάμεσα/ο γεγονότα/ος (αιτίες/α)-αποτελέσματα/α,ενώ μπορεί να υπάρχει και διαφορά διαστάσεων ανάμεσα σε εμάς και τον θεό,όσο ανεβαίνουμε στα επίπεδα διαστάσεων μειώνεται και η έννοια του χρόνου,δηλαδή ο θεός μπορεί να έχει πολλές διαστάσεις και να βρίσκεται σε ένα πολυδιάστατο επίπεδο με τόσες διαστάσεις όπου ο χρόνος είναι ανύπαρκτος.όπως συζητήσαμε και σε άλλο άρθρο για τις διαστάσεις ένα θεωρητικό ον αποτελούμενο από δύο διαστάσεις θέλει περισσότερο χρόνο για να καταλάβει έννοιες όπως η γωνία,τη στιγμή που ένα τρισδιάστατο ον,όπως ο άνθρωπος μπορεί να το κατανοήσει χωρίς πολλές χρονοτριβές,ο άνθρωπος όμως θέλει περισσότερο χρόνο για να κατανοήσει την έννοια της κίνησης,δηλαδή μετακίνηση ενός αντικειμένου στο χώρο σε συνάρτηση με το χρόνο.
Κάπως έτσι μπορεί να συμβαίνει και με το θεό,δεν χρειάζεται χρόνο για τίποτα,είναι άπειρος και ούτε έχει αιτία ύπαρξης,είναι άχρονος.Ο ντετερμινισμός δεν μπορεί να βρει εφαρμογή επάνω στο θεό γιατί πολύ απλά είναι έννοια που καλύπτει τη νοημοσύνη και την αντίληψη του ανθρώπου.
Άρα με βάση αυτά,το λόγο του θεού και τα όσα πιστεύουμε εμείς οι ένθεοι,αυτό που λέει ο Ακινάτης είναι αντιφατικό,δεν μπορεί κάτι να μην έχει αιτία ύπαρξης αλλά παράλληλα να μην είναι δυνατόν κάτι να είναι άπειρο,η όλα έχουν μια αρχική αιτία η είναι δυνατόν κάτι να είναι άπειρο.Ο Ακινάτης ουσιαστικά λέει πως η ίδια η ύπαρξη του θεού δεν έχει αιτία δημιουργίας,όμως από την άλλη μας λέει πως δεν γίνεται να υπάρξει οτιδήποτε χωρίς αρχική αιτία κάτι το οποίο αναιρεί την πρώτη του πρόταση.Όταν κάτι δεν έχει αιτία δημιουργίας,σημαίνει πως είναι άπειρο χωρίς κάποιο αρχικό αίτιο.Εγώ,έτσι όπως μας τα λέει ο Ακινάτης,το εκλαμβάνω σαν να μου λέει πως ο θεός έχει αιτία ύπαρξης μιας και κατά τα λεγόμενά του δεν υπάρχει κάτι χωρίς αρχική αιτία,κάτι το οποίο δεν ισχύει με βάση το λόγο του θεού.Όταν λέει πως όλα έχουν αρχικό αίτιο και τίποτα δεν είναι άπειρο μέσα σε αυτό συμπεριλαμβάνεται και ο θεός,όχι μόνο ο πλανήτης μας.Απλώς ίσως ήθελε να πει πως όλα προέρχονται από το ένα ανώτερο ον,το θεό,αλλά ξέχασε να πει και για τον ίδιο το θεό…ο άνθρωπος,ο πλανήτης και όλα τα δημιουργήματα έχουν ως αιτία το θεό (με βάση το τι πιστεύουμε οι ένθεοι),ο ίδιος ο θεός όμως δεν έχει αιτία.
Βέβαια ο Ακινάτης ίσως και να μην έκανε λάθος διατύπωση,μάλλον θέλησε να υποστηρίξει πως όλα τα δημιουργήματα και εμείς οι ίδιοι έχουμε ως αιτία το θεό που μας δημιούργησε και ότι δεν γίνεται έτσι απλά να δημιουργηθήκαμε από τυχαίες αλληλεπιδράσεις δυνάμεων και ουσιών,χωρίς να θέλει να εξηγήσει το θεό με ντετερμινιστικά κριτήρια.Δηλαδή εν κατακλείδι μάλλον εξήγησε τα δημιουργήματα και τον άνθρωπο σε συνάρτηση με το θεό (ότι δηλαδή η αιτία τους είναι ο θεός,από εκεί προέρχονται) και όχι το τι ισχύει για το θεό και τον εαυτό του και το αν βρίσκει επάνω του ισχύ ο ντετερμινισμός.
Εγώ προσωπικά δεν είμαι οπαδός του αυστηρού ντετερμινισμού,αλλά από την άλλη δεν πιστεύω και πως όλα είναι τυχαία γεγονότα,τείνω προς το να τα συνδιάσω αυτά τα δύο.Πιστεύω πως ένα γεγονός έχει αιτία,δηλαδή το ότι ένα γεγονός χ έχει κάποιο η κάποια ψ αίτια.
Ένα χ γεγονός που θα γίνει με αυτό τον τρόπο θα προκαλέσει το ψ γεγονός με έναν συγκεκριμένο τρόπο,ενώ αν το γεγονός χ γινόταν με άλλο τρόπο το ψ γεγονός θα άλλαζε αναλόγως.Αυτό όμως (στην πλειοψειφία των γεγονότων) πρέπει να αφορά μεμονωμένα γεγονότα που καλύπτουν μικρό χρονικό φάσμα,πιστεύω είναι αδύνατο ένα γεγονός του 2011 να συνδέεται αιτιακά με ένα άλλο η ένα αρχικό που έγινε το 3000 προ χριστού φερ ειπείν.Κατά τη γνώμη μου κάθε γεγονός είναι τυχαία εμφανιζόμενο όμως είναι παράλληλα και η αιτία για ένα άλλο γεγονός,μέχρι εκεί όμως,όχι επειδή ένα χ γεγονός προκάλεσε το ψ θα είναι απαραίτητα και ο λόγος που θα προκληθεί ένα Ω και μετά ένα Ι και ένα Κ και ένα Δ γεγονός και ούτω καθεξής μέχρι να φτάσουμε να προκαλεί γεγονότα ες αεί.Χωρίς όμως αυτό να αποκλείεται για κάποια γεγονότα όμως πάλι μέχρι κάποιο διάστημα,δεν πιστεύω ότι ένα γεγονός μπορεί να γίνει η αιτία για μια σειρά γεγονότων που θα διαρκέσει για πάντα.
δεν πιστεύω ότι ένα γεγονός μπορεί να γίνει η αιτία για μια σειρά γεγονότων που θα διαρκέσει για πάντα.
Το ότι απομακρυνόμαστε πολύ από ένα γεγονός βέβαια, δε σημαίνει ότι παύει η αιτιακή αλυσίδα, απλά γίνεται πιο δυσδιάκριτη.
από την άλλη δεν πιστεύω και πως όλα είναι τυχαία γεγονότα
Δε νομίζω πως υπάρχει και κανείς που να το πιστεύει αυτό. Γενικώς το “τυχαίο” απλά δεν υπάρχει. Είναι απλά μια βολική λέξη για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή/και να ελέγξουμε την αιτιακή του αλυσίδα. Άμα πατήσω λάδια στο δρόμο και γλιστρύσω είναι τυχαίο (ή ατυχές) γιατί δεν ξέρω ποιος τα έχυσε, ούτε θα μπορούσα να τον εμποδίσω. Αυτό βέβαια δεν καθιστά την ύπαρξή τους στο πεζοδρόμια αναίτια.
πιστεύω είναι αδύνατο ένα γεγονός του 2011 να συνδέεται αιτιακά με ένα άλλο η ένα αρχικό που έγινε το 3000 προ χριστού φερ ειπείν
Τώρα υπερβάλλεις. Δεν μπορεί να έχεις τόσο περιορισμένη φαντασία. Φαντάσου:
-Ο Φίλιππος ο Β’ δολοφονείται πριν συλληφθεί ο Μέγας Αλέξανδρος.
-Το ηφαίστειο της Θήρας καθυστερεί να εκραγεί κατά 1000 χρόνια.
-Η δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα αποτυγχάνει.
-Ο μετεωρίτης που προκάλεσε την εξαφάνιση των δεινοσαύρων τελικά πέφτει στο Δία.
Κι αυτά είναι χοντρά. Πολύ πιο ανεπαίσθητα γεγονότα θα μπορούσαν να είχαν αλλάξει δραματικά τον ρου της ιστορίας.
πχ εκείνη τη μοιραία βραδιά που ο πατέρας του Χίτλερ προσπαθούσε να αναπαραχθεί, να είχε αγώνα στο κοντινό γήπεδο, και να έχανε η ομάδα του 🙂
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που άλλαξαν τον ρου της ιστορίας πολύ η πάρα πολύ, και μια οποιαδήποτε τυχαία διαδικασία κατά την «σύλληψη» τους να είχε ως αποτέλεσμα διαφορετικό χαρακτήρα (αν όχι την μη «σύλληψη» τους). Παράλληλα μπορεί να έχουν χαθεί άλλοι υποψήφιοι ήρωες της ιστορίας.
Evan T
Βασικά θα συμφωνήσω,απλώς είμαι αρκετά μπερδεμένος με αυτό το θέμα,όντως μια αιτιακή αλυσίδα μπορεί να εκτείνεται πολλά χρόνια πίσω,αυτό όμως που δεν πιστεύω είναι ότι η βούληση μας ελέγχεται αποκλειστικά από γεγονότα,σίγουρα τα γεγονότα επηρεάζουν τις σκέψεις μας όμως οι επιλογές μας είναι ελεύθερες και αυτό φαίνεται από το ότι σε κάθε δεδομένη περίσταση επιλέγουμε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά ανάμεσα σε πολλές που υπάρχουν στο μυαλό μας.
Αντώνης
Να ρωτήσω όμως κάτι μιας και έχω μπερδευτεί;;
Ότι και να μεσολάβησε ή ότι και να έτυχε να αλλάξει την ιστορία πάλι δεν θεωρείται μέρος της αιτιακής αλυσίδας,αφού είναι μέρος μιας σειράς γεγονότων που οδήγησαν σε ένα αποτέλεσμα;;; δηλαδή,μπορεί να είναι τυχαία εμφανιζόμενο γεγονός,όμως γίνεται μέρος μια αιτιακής αλυσίδας η οποία θα έχει αντίκτυπο σε κάποιο η κάποια γεγονότα.
Εγώ το εκλαμβάνω ως εξής: υπάρχουν κάποια τυχαία γεγονότα τα οποία όταν εμφανιστούν είναι αδύνατο να μην επηρεάσουν,είτε με τον ένα είτε με τον άλλο τρόπο,τη ροή της εξέλιξης κάποιου η κάποιων γεγονότων.
Αλλά και πάλι αν το μελετήσουμε εις βάθος θα δούμε ότι και πολλά γεγονότα τα οποία ονομάζουμε τυχαία έχουν αίτια για την εμφάνισή τους, π.χ αυτό που λέει ο Evan T με τα λάδια στο δρόμο,αν γλιστρήσουμε για παράδειγμα με τη μοτοσικλέτα επάνω σε λάδια στο δρόμο θα πούμε ότι ήταν μια κακή,άτυχη στιγμή,κάτι το οποίο έτυχε να συμβεί,έτυχε όμως;; τα λάδια μπορεί να τα έριξε κάποιος επίτηδες ή να έπεσαν στο οδόστρωμα από κάποιο τρύπιο ντεπόζιτο νταλίκας…άρα υπάρχει αιτία των χυμένων λαδιών και αν πιάσουμε το τρύπιο ντεπόζιτο της νταλίκας που φαίνεται πιο τυχαίο γεγονός με αυστηρά κριτήρια δεν είναι τυχαίο,φταίει για παράδειγμα ο οδηγός του φορτηγού ή η εταιρία που δεν ανανέωσε αυτό το αρχαίο φορτηγό,η φταίει μια σφαίρα που έπεσε στο ντεπόζιτο την ώρα που η νταλίκα περνούσε από ανταλλαγή πυρών μεταξύ αστυνομικών και ληστών,η σφαίρα έπεσε εξ αιτίας του ότι οι ληστές άνοιξαν πυρ εναντίον των αστυνομικών,και ούτω καθεξής…
Άρα μπορεί ένα γεγονός να θεωρηθεί τυχαίο; η το βαφτίζουμε εμείς τυχαίο επειδή έτσι έχουμε συνηθίσει και επειδή δεν μπορούμε να ξετιλύξουμε προς τα πίσω την αιτιακή αλυσίδα;;;
ή το βαφτίζουμε εμείς τυχαίο επειδή έτσι έχουμε συνηθίσει και επειδή δεν μπορούμε να ξετιλύξουμε προς τα πίσω την αιτιακή αλυσίδα;;;
Αυτό δεν είπα στο τελευταίο μου σχόλιο; 😛
Evan T
Ναι,απλώς μετά το ξανασκέφτηκα καλύτερα,αν το καλοσκεφτούμε δεν υπάρχουν τυχαία γεγονότα,όλα έχου αιτία που έγινα με έναν συγκεκριμένο τρόπο και όχι με έναν άλλο.
Αρχαίο κείµενο από το βιβλίο του Her man n Diels
Μὲν οὖν φησιν εἶναι τὸ πᾶν
διαιρετὸν ἀδιαίρετον, γενητὸν
ἀγένητον, θνητὸν ἀθάνατον,
λόγον αἰῶνα, πατέρα υἱὸν,
θεὸν δίκαιον·“οὐκἐµοῦ, ἀλλὰ
τοῦ λόγου ἀκούσαντας
ὁµολογεῖν σοφὸν ἐστίν ἕν
πάντα εἶναι” ὁ Ἡράκλειτος
φήσι.
Μετάφραση της Πόλυς Γκίκα
Ο Ηράκλειτος λοιπόν λέει ότι
το παν είναι διαιρετό και
αδιαίρετο, γεννητό και
αγέννητο, θνητό και αθάνατο,
λόγος και αιών, πατέρας και
γιος, θεός και δικαιοσύνη.
Αφού ακούσετε όχι εµένα
αλλά το λόγο, είναι σοφό να
οµολογήσετε πως τα πάντα
είναι ένα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΥΚΛΕΙΔΗ…….
ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ (ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ) ΔΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙΖΕΤΑΙ Η “ΠΡΩΤΗ ΑΡΧΗ” (ΕΝΩ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΔΕΚΤΗ) ΔΙΟΤΙ ΤΟΤΕ ΠΑΥΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ “ΠΡΩΤΗ”. Η ΛΕΞΗ “ΘΕΟΣ” ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΕΙΤΑΙ ΓΙ ΑΥΤΟ ΣΑΝ ΟΝΟΜΑ, ΑΛΛΑ ΣΑΝ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ.
ΕΑΝ ΟΝΟΜΑΣΟΥΜΕ ΤΟ ΘΕΙΟΝ, ΤΟΤΕ ΜΕΤΕΘΕΤΟΥΜΕ ΤΗΝ “ΑΡΧΗ” ΣΕ ΕΠΟΜΕΝΟ ΕΠΙΠΕΔΟ.
ΑΥΤΑ ΙΣΧΥΟΥΝ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΣ ΤΗΣ ΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΟΣ……………………