[BC] Η Επιστήμη της Ηθικής του Sam Harris: Ανατομία περίπτωσης επιστημονικής αθεΐας

Sam Harris’s Science of Morality: A Case Study of Scientific Atheism 30.03.2012 © Benjamin Cain

Ευρετήριο κειμένων του Benjamin Cain

“Το Τέλος της Πίστης” του Sam Harris ήταν ίσως το πρώτο σημαντικό βιβλίο στο κύμα των βιβλίων της Νέας Αθεΐας που εκδόθηκε μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Εκεί ο Harris επιχειρηματολόγησε για τη σημασία της διερεύνησης των προσωπικών μας πεποιθήσεων, αφού οι πεποιθήσεις (νοητικές αναπαραστάσεις) έχουν ως αποτέλεσμα τη συμπεριφορά μας και κατ’επέκταση δημόσιες συνέπειες. Επίσης επιχειρηματολόγησε πως η λεγόμενη μετριοπαθής θρησκεία δεν θα πρέπει να τίθεται στο περιθώριο από τους μη θεϊστές, αφού οι μετριοπαθείς ενδυναμώνουν την πιο επικίνδυνη, φονταμενταλιστική θρησκεία δείχνοντας πως αφού η θρησκεία έχει μια ακίνδυνη μορφή, η θρησκεία αυτή καθ’εαυτή δεν είναι ποτέ η κύρια αιτία της βίας. Το βιβλίο υπερασπίστηκε μια εύλογη, ρεαλιστική φιλοσοφία, σύμφωνα με την οποία οι πεποιθήσεις καθίστανται αληθείς ή ψευδείς βάσει δεδομένων και τα δεδομένα στηρίζουν την αθεϊστική φυσιοκρατία.

Ασχέτως τι νομίζατε για αυτή την προηγούμενη υποστήριξη μιας συγκεκριμένης φιλοσοφικής οπτικής γωνίας, θα πρέπει να σας έκανε εντύπωση η στροφή στο πιο πρόσφατο βιβλίο του, “Το Ηθικό Τοπίο”, στο οποίο προσπαθεί να δείξει πως οι κοινωνικές αντιπαραθέσεις μεταξύ ομάδων που διαφωνούν για ηθικά ζητήματα δεν είναι αναπόφευκτη, αφού η επιστήμη έχει τη δυνατότητα να μας δείξει ποια είναι η αλήθεια για τις ηθικές μας αξίες, όπως έχει κάνει η επιστήμη για όλη τη φύση. Ο Harris χρησιμοποιεί τη εργασία του για την επιστήμη της ηθικής ως όπλο κατά της θρησκείας, αφού οι θεϊστές λένε πως η θρησκεία (μαζί με τη φιλοσοφία) είναι χρήσιμες καθώς παρέχουν το μόνο εύλογο πλαίσιο που δικαιολογεί την ηθική· δηλαδή ο θρήσκος σκοπεύει να επιτεθεί στον επιστημονοκεντρικό μη-θεϊσμό για την αδυναμία του δευτέρου να αιτιολογήσει την ηθική. Στην προσπάθειά του να αντικρούσει αυτό το ηθικό επιχείρημα για το θεϊσμό όμως, ο Harris πετάει τα χρήσιμα μαζί με τα άχρηστα. Αν η ηθική βρίσκεται όντως εντός των δυνατοτήτων της επιστήμης, τότε ούτε ο φιλόσοφος, ούτε ο θεολόγος έχουν κάτι κρίσιμο να πουν για ηθικά ζητήματα, όπως ένας σεφ ή ένας πολιτικός δεν έχουν κύρος να μιλήσουν περί βιολογίας ή φυσικής.

Δυστυχώς τα επιχειρήματα του Harris ακολουθούν το θετικιστικό μοτίβο της ειρωνικής αισιοδοξίας για την επιστήμη με μια φιλοσοφία που πρέπει να μείνει κρυμμένη. Στην περίπτωση αυτή ο Harris έχει δύο λόγους να μην τραβήξει την προσοχή στη φιλοσοφική φύση των επιχειρημάτων του για την επιστημονική ηθική. Πρώτον, τα επιχειρήματα αυτά θα έδειχναν ότι εν τέλει υπάρχει όντως μια καίρια φιλοσοφική συζήτηση για την ηθική, δηλαδή αν η ηθική μπορεί να καθοριστεί επιστημονικά· και η φύση αυτή της μετα-συζήτησης εμποδίζει την πλήρη επιστημονιστική λατρεία της επιστήμης χάριν της φιλοσοφίας. Δεύτερον, τα επιχειρήματά του τυγχάνει να έχουν σοβαρά σφάλματα και συχνά βασίζονται σε λεκτικά παιχνίδια αποφυγής ή αντίφασης, ίσως λόγω της αντιπάθειας που έχει για τη φιλοσοφία και κατ’επέκταση για τα ιδεώδη της, της σαφήνειας και της αυστηρής λογικής ακόμα και για μη επιστημονικά ζητήματα. Η επιχειρηματολογία του Harris για μια επιστημονική ηθική λοιπόν επιδεικνύει τους κινδύνους της επιστημονικής αθεΐας, εν συγκρίσει με την φιλοσοφική αθεΐα.

Advertisement

Read Full Post »

[BC] Η Σύγκρουση των Αθέων

Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που σχετίζεται με τα ζητήματα γύρω από την ίδρυση της “Αθεΐας+” και της παρακμής της, ενώ παρόμοια κριτική είχε αναπτύξει πριν από τρία χρόνια ο Luke Muehlhauser σε άρθρο του περί αθεϊστικού φυλετισμού (χρωματισμένο πάντα με την κοσμοθεωρία του Ben).

Clash of the Atheists 10.06.2013 © Benjamin Cain

Ευρετήριο κειμένων του Benjamin Cain

Η λέξη “αθεΐα” ήταν αρχικά σαν το “βάρβαρος”, το ισπανικό “γκρίνγκο” ή το ιαπωνικό “γκαϊτζίν” ή άλλες παρόμοιες ταμπέλες για τους ξένους. Η “αθεΐα” οριζόταν αρνητικά από ορισμένα θρήσκα άτομα για να ορίσουν άτομα που δεν ανήκαν στην ίδια θρησκεία. Οπότε οι πρώιμοι Χριστιανοί αποκαλούνταν άθεοι από τους Ρωμαίους και έπειτα οι Χριστιανοί αποκάλεσαν άπιστους τους παγανιστές. Όπως έχει πει ο γνωστός Νέος Άθεος Richard Dawkins, η “αθεΐα” είναι ένας παράδοξος όρος αφού δεν υπάρχουν και πολλές άλλες λέξεις σε κυκλοφορία για να δηλώσουν την μη υπαγωγή σε μια ομάδα, όπως “αξωτικιστές”, δηλαδή άτομα που δεν πιστεύουν στα ξωτικά, ή “αφιλελεύθεροι”, δηλαδή άτομα που δεν είναι φιλελεύθερα. Προφανώς επειδή η “αθεΐα” ήταν αρχικά μια υποτιμητική ταμπέλα που σήμαινε μια ασύμμετρη αντίθεση σε έναν συγκεκριμένο ισχυρό θεσμό που υπήρχε σε όλες τις κοινωνίες. Δεν υπάρχει σοβαρός θεσμός που να θεωρεί δεδομένη την ύπαρξη των ξωτικών και, παρόλο που υπάρχουν αντίπαλοι του φιλελευθερισμού, όπως οι συντηρητικοί, η αντίθεσή τους δεν είναι ασύμμετρη, μιας και ο συντηρητισμός είναι εξίσου ισχυρή ιδεολογία. Μετά τις σύγχρονες επαναστάσεις στην Ευρώπη όμως, οι αντίπαλοι της θρησκείας εν γένει κατέκτησαν πολιτισμική καταξίωση και η “αθεΐα” έχασε τους αρνητικούς συνειρμούς που έφερε μαζί της. Μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις τον τελευταίο αιώνα, όπως κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν οι Αμερικανοί αναφέρονταν στους κομμουνιστές ως “άθεους”, θεωρήθηκε πως η έλλειψη πίστης σε κάποια θεότητα ήταν αυτόματα κακή. Ο συνήθης ορισμός είναι ουδέτερος ως προς τις αξίες και ενώ ένας ξένος στην Ιαπωνία δεν θα αποκαλούσε τον εαυτό του περήφανα γκαϊτζίν, οι άθεοι έχουν υιοθετήσει και οικειοποιήσει την υποτιμητική τους ταμπέλα. Αλλά η σύγχυση παραμένει επειδή η “αθεΐα” δεν ταυτίζεται με κάτι που το άτομο όντως πιστεύει· η ταμπέλα σημαίνει απλά την έλλειψη πίστης σε θεούς ή στο υπερφυσικό.

Read Full Post »

[BC] Ξεμπερδεύοντας την Επιστημονική από την Φιλοσοφική Αθεΐα

Untangling Scientific and Philosophical Atheism 22.03.2012 © Benjamin Cain

Ευρετήριο κειμένων του Benjamin Cain

Η Νέα Αθεΐα ταλανίζεται από ένα σχίσμα που σπάνια τίθεται επί τάπητος, αυτό μεταξύ επιστημονικών και φιλοσοφικών αθέων, το οποίο και αποκαλύπτει κάποιες εντυπωσιακές σχέσεις μεταξύ της επιστημονιστικής αθεΐας, του σωκρατικού φιλοσοφικού σκεπτικισμού και του θεϊσμού. Συγκεκριμένα το κάθε ένα πρέπει να γίνει κατανοητό ως απάντηση στην μυστικιστική αντίληψη πως η πραγματικότητα πίσω από τον προφανή φυσικό κόσμο είναι κάθε άλλο παρά ιδανική για μας. Οι Δυτικοί Φιλόσοφοι και οι Ανατολίτες Μύστες παλεύουν με αυτή τη σκληρή αλήθεια και τις επιπλοκές της, θυσιάζοντας την ευτυχία τους στην πορεία. Οι επιστημονιστές άθεοι παριστάνουν πως απορρίπτουν όλες τις θρησκείες, μειώνοντας παράλληλα την φιλοσοφική αθεΐα για να δημιουργήσουν μια επιστημονικο-κεντρική σέκτα. Ο Επιστημονισμός και η κυριολεκτικός, εξωτεριστικός Θεϊσμός αντιπροσωπεύουν και οι δύο τη φυγή από τις τραγικές επιπτώσεις του μυστικισμού και αυτή είναι η κύρια αδυναμία και των δύο, σύμφωνα με τον φιλοσοφικό άθεο που, ασυγκίνητος από τις πραγματιστικές κοινωνικές συμβάσεις, μοιράζεται με τον Ανατολίτη μύστη το φορτίο των δεινών της αντιπαράθεσης με την φριχτή αλήθεια της υπαρξιακής μας κατάστασης. Στο κείμενο που ακολουθεί εξερευνώ αυτές τις ιδέες με στόχο τον τονισμό των διαφορών μεταξύ της επιστημονικής και της φιλοσοφικής αθεΐας.

Read Full Post »