[BC] Η Επιστήμη της Ηθικής του Sam Harris: Ανατομία περίπτωσης επιστημονικής αθεΐας

Sam Harris’s Science of Morality: A Case Study of Scientific Atheism 30.03.2012 © Benjamin Cain

Ευρετήριο κειμένων του Benjamin Cain

“Το Τέλος της Πίστης” του Sam Harris ήταν ίσως το πρώτο σημαντικό βιβλίο στο κύμα των βιβλίων της Νέας Αθεΐας που εκδόθηκε μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Εκεί ο Harris επιχειρηματολόγησε για τη σημασία της διερεύνησης των προσωπικών μας πεποιθήσεων, αφού οι πεποιθήσεις (νοητικές αναπαραστάσεις) έχουν ως αποτέλεσμα τη συμπεριφορά μας και κατ’επέκταση δημόσιες συνέπειες. Επίσης επιχειρηματολόγησε πως η λεγόμενη μετριοπαθής θρησκεία δεν θα πρέπει να τίθεται στο περιθώριο από τους μη θεϊστές, αφού οι μετριοπαθείς ενδυναμώνουν την πιο επικίνδυνη, φονταμενταλιστική θρησκεία δείχνοντας πως αφού η θρησκεία έχει μια ακίνδυνη μορφή, η θρησκεία αυτή καθ’εαυτή δεν είναι ποτέ η κύρια αιτία της βίας. Το βιβλίο υπερασπίστηκε μια εύλογη, ρεαλιστική φιλοσοφία, σύμφωνα με την οποία οι πεποιθήσεις καθίστανται αληθείς ή ψευδείς βάσει δεδομένων και τα δεδομένα στηρίζουν την αθεϊστική φυσιοκρατία.

Ασχέτως τι νομίζατε για αυτή την προηγούμενη υποστήριξη μιας συγκεκριμένης φιλοσοφικής οπτικής γωνίας, θα πρέπει να σας έκανε εντύπωση η στροφή στο πιο πρόσφατο βιβλίο του, “Το Ηθικό Τοπίο”, στο οποίο προσπαθεί να δείξει πως οι κοινωνικές αντιπαραθέσεις μεταξύ ομάδων που διαφωνούν για ηθικά ζητήματα δεν είναι αναπόφευκτη, αφού η επιστήμη έχει τη δυνατότητα να μας δείξει ποια είναι η αλήθεια για τις ηθικές μας αξίες, όπως έχει κάνει η επιστήμη για όλη τη φύση. Ο Harris χρησιμοποιεί τη εργασία του για την επιστήμη της ηθικής ως όπλο κατά της θρησκείας, αφού οι θεϊστές λένε πως η θρησκεία (μαζί με τη φιλοσοφία) είναι χρήσιμες καθώς παρέχουν το μόνο εύλογο πλαίσιο που δικαιολογεί την ηθική· δηλαδή ο θρήσκος σκοπεύει να επιτεθεί στον επιστημονοκεντρικό μη-θεϊσμό για την αδυναμία του δευτέρου να αιτιολογήσει την ηθική. Στην προσπάθειά του να αντικρούσει αυτό το ηθικό επιχείρημα για το θεϊσμό όμως, ο Harris πετάει τα χρήσιμα μαζί με τα άχρηστα. Αν η ηθική βρίσκεται όντως εντός των δυνατοτήτων της επιστήμης, τότε ούτε ο φιλόσοφος, ούτε ο θεολόγος έχουν κάτι κρίσιμο να πουν για ηθικά ζητήματα, όπως ένας σεφ ή ένας πολιτικός δεν έχουν κύρος να μιλήσουν περί βιολογίας ή φυσικής.

Δυστυχώς τα επιχειρήματα του Harris ακολουθούν το θετικιστικό μοτίβο της ειρωνικής αισιοδοξίας για την επιστήμη με μια φιλοσοφία που πρέπει να μείνει κρυμμένη. Στην περίπτωση αυτή ο Harris έχει δύο λόγους να μην τραβήξει την προσοχή στη φιλοσοφική φύση των επιχειρημάτων του για την επιστημονική ηθική. Πρώτον, τα επιχειρήματα αυτά θα έδειχναν ότι εν τέλει υπάρχει όντως μια καίρια φιλοσοφική συζήτηση για την ηθική, δηλαδή αν η ηθική μπορεί να καθοριστεί επιστημονικά· και η φύση αυτή της μετα-συζήτησης εμποδίζει την πλήρη επιστημονιστική λατρεία της επιστήμης χάριν της φιλοσοφίας. Δεύτερον, τα επιχειρήματά του τυγχάνει να έχουν σοβαρά σφάλματα και συχνά βασίζονται σε λεκτικά παιχνίδια αποφυγής ή αντίφασης, ίσως λόγω της αντιπάθειας που έχει για τη φιλοσοφία και κατ’επέκταση για τα ιδεώδη της, της σαφήνειας και της αυστηρής λογικής ακόμα και για μη επιστημονικά ζητήματα. Η επιχειρηματολογία του Harris για μια επιστημονική ηθική λοιπόν επιδεικνύει τους κινδύνους της επιστημονικής αθεΐας, εν συγκρίσει με την φιλοσοφική αθεΐα.

Advertisement

Read Full Post »

Διαβάζοντας το “The Moral Landscape” του Sam Harris

Εδώ και πολύ καιρό μου έρχονται πάσες για να κάνω ένα review του βιβλίου του Sam Harris, “Το Ηθικό Τοπίο”. Η ενασχόλησή μου με θέματα ηθικής και επιστημολογίας, όπως εμφανίζονται σε άρθρα του Benjamin Cain και του Joseph Hoffmann είχαν σαν αποτέλεσμα πολλοί να αναφερθούν σε αυτό το έργο του Harris, εν μέρει ως απόδειξη πως τελείωσε η βασιλεία της φιλοσοφίας και πως η επιστήμη θα καταλάβει και το αντικείμενο της Ηθικής, εν μέρει ως δείγμα πως η φιλοσοφία δεν έχει την αποκλειστικότητα στο πεδίο.

Αρχικά σκόπευα να κάνω μια ανάλυση του βιβλίου κεφάλαιο-κεφάλαιο, αλλά εν τέλει αυτό δεν είναι απαραίτητο. Τα μειονεκτήματα της προσέγγισης του Harris εμφανίζονται από τον πρόλογο και (προς τιμήν του) τα παραδέχεται όλα (λίγο αργά βέβαια, όταν σε έχει εξαπατήσει το εξώφυλλο). Επίσης έχω μεταφράσει και ένα δοκίμιο του Benjamin Cain για το βιβλίο, οπότε θέλω να αποφύγω την επανάληψη.

από τις Εκδόσεις Free Press τιμή στο ίντερνετ ~8-9€ δεν κυκλοφορεί στα Ελληνικά

Κατ’αρχάς το βιβλίο είναι πολύ μικρό για ένα τόσο τεράστιο θέμα. Το κυρίως τμήμα είναι μόλις 119 σελίδες (99 αν αγνοήσουμε το κεφάλαιο 4, που κατ’εμέ είναι filler) ενώ οι υποσημειώσεις καταλαμβάνουν άλλες 43 σελίδες. Το υπόλοιπο βιβλίο (69 σελίδες) είναι εξώφυλλα, διαχωριστικές σελίδες, βιβλιογραφίες και ευρετήρια. Σε αυτό το μικρό χώρο ο Harris αναλαμβάνει να μας πείσει για την επιστήμη της ηθικής και να ανατρέψει μερικές χιλιετίες φιλοσοφικής σκέψης. Τα καταφέρνει; Ας πούμε πως εμένα δεν με έπεισε στο ελάχιστο. Αντίθετα μου έκανε τα νεύρα κρόσια και προσωπικά δεν προτίθεμαι να ασχοληθώ με άλλο βιβλίο του, αν δεν αναθεωρήσει με το “Moral Landscape Challenge”.

Περιττό να πω πώς αν δεν έχετε διαβάσει το βιβλίο και δεν θέλετε να σας χαλάσω την αναγνωστική εμπειρία, μη συνεχίσετε να διαβάζετε.

Read Full Post »

[ScS] Το αλφαβητάρι του Επιστημονισμού

Το παρακάτω άρθρο είναι μια πρακτική συνεργασία του Massimo Pigliucci και του John Shook, του νέου ιστολογίου Scientia Salon και αποτελεί ταυτόχρονα μια εισαγωγή στο ζήτημα του επιστημονισμού και διασαφήνιση διαφόρων επιστημονιστικών πεποιθήσεων, πολλές από τις οποίες ταλανίζουν έντονα και την αθεϊστική κοινότητα.

Τα άρθρα του Scientia Salon καλύπτονται από την άδεια Creative Commons, Attribution-NonCommercial 3.0 Unported, ενώ η μετάφραση καλύπτεται από την γενική άδεια του ιστολογίου μου, που είναι συμβατή με αυτή.

Ο Massimo Pigliucci είναι βιολόγος και φιλόσοφος στο Πανεπιστήμιο Σίτυ της Νέας Υόρκης, με ενδιαφέρον στη φιλοσοφία της επιστήμης και την ψευδοεπιστήμη.

Ο John Shook είναι απόφοιτος Φιλοσοφίας από το Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο και έχει χρηματίσει καθηγητής Φιλοσοφίας στο προαναφερθέν πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο της πολιτείας της Οκλαχόμα, ενώ έχει συνεργαστεί με πληθώρα κοσμικιστικών και ουμανιστικών οργανώσεων, όπως το Center for Inquiry, η Αμερικανική Ανθρωπιστική Ένωση, το Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Σπουδών, το Ανθρωπιστικό Ινστιτούτο και την Ένωση Ανθρωπιστών Φιλοσόφων.

Staking positions
amongst the varieties of scientism
28.04.2014 © Massimo Pigliucci @ Scientia Salon

Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί υπάρχει τόση σύγχυση γύρω από τον ορισμό του επιστημονισμού. Μόλις τον τσέκαρα το λεξικό μου και είναι σαφέστατος: “Υπερβολική πίστη στη δύναμη της επιστημονικής γνώσης και επιστημονικών τεχνικών”. Φυσικά, σε τέτοιες συζητήσεις ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Πότε αυτή η πίστη στη δύναμη της επιστήμης και των τεχνικών της γίνεται “υπερβολική”; Τι περιλαμβάνει η επιστημονική προσέγγιση ή κοσμοθεωρία; (Προσοχή: Αν νομίζεται πως οι ερωτήσεις αυτές στερούνται νοήματος επειδή εξυπακούεται πως δεν υπάρχουν όρια στη δύναμη της επιστήμης, τότε σίγουρα ο συλλογισμός σας είναι επιστημονιστικός).

Όπως θα θυμούνται οι αναγνώστες μας, ο John Shook πρόσφατα μας έδωσε ένα χρήσιμο “αλφαβηταρι” του επιστημονισμού —πάνω στην ώρα κιόλας, επειδή σύντομα διοργανώνω ένα εργαστήρι για το ζήτημα στο Κέντρο Αποφοίτων του Πανεπιστημίου Σίτυ της Νέας Υόρκης, από το οποίο ίσως προκύψει και ένα βιβλίο στο μέλλον. Ακολούθως θα μεταφέρω το αλφαβητάρι του John (σε αλφαβητική σειρά, προφανώς) και θα σχολιάσω εν συντομία το κάθε σημείο. Ελπίζω στο τέλος να φτάσουμε σε μια σαφέστερη και ενδεχομένως συνεκτική άποψη περί επιστημονισμού — ή τουλάχιστον να δώσω τροφή για σκέψη για το όλο ζήτημα.

Read Full Post »

[BC] Φώτιση και Αυτοκτονία

Enlightenment and Suicide 26.11.2013 © Benjamin Cain

Ευρετήριο κειμένων του Benjamin Cain

Υπάρχει άραγε άτομο πεσιμιστικό, μηδενιστικό ή εν γένει μελαγχολικό που να μην είναι και υποκριτής; Η ερώτηση αυτή βρίσκεται στη ρίζα της συμβατικής κριτικής που καταφέρεται σε όποιον προσυπογράφει κάποια σκοτεινή κοσμοθεώρηση. Η φυσική υποψία είναι ότι το να πιστεύεις ότι η ζωή είναι άθλια και άνευ ελπίδας θα σε έκανε να αυτοκτονήσεις, οπότε αν το άτομο επιλέγει να συνεχίσει να ζει, τότε οι φιλοσοφικές του πεποιθήσεις είναι υποκριτικές. Η φιλοσοφία που αναπτύσσω σε αυτό το ιστολόγιο, που αντλεί στοιχεία από τον υπαρξισμό και τον συμπαντισμό, μεταξύ άλλων, είναι αρκετά σκοτεινή και εικονοκλαστική, οπότε μήπως αυτό υπονοεί πως δεν αξίζει να μένουμε ζωντανοί; Για να προϊδεάσω, η απάντηση είναι “όχι”.

Read Full Post »

[ΗκΦ] J.L. Mackie: Το Επιχείρημα της Παραδοξότητας

Guest post του Αλέξη Παπούλη

 

John Leslie Mackie
“Ethics: Inventing Right and Wrong”
Viking Press, 1977

Κεφάλαιο 9ο
Το επιχείρημα της παραδοξότητας

Ωστόσο ακόμη πιο σημαντικό και σίγουρο πιο ευρέως εφαρμόσιμο είναι το επιχείρημα της παραδοξότητας. Αυτό έχει δύο μέρη, το ένα μεταφυσικό, το άλλο επιστημολογικό. Αν όντως υπήρχαν αντικειμενικές αξίες, τότε θα ήταν οντότητες ή ποιότητες ή σχέσεις πραγματικά πολύ παράξενες, εντελώς διαφορετικές από οτιδήποτε άλλο υπάρχει στο σύμπαν. Αντίστοιχα, αν τις αντιλαμβανόμασταν, αυτό θα έπρεπε να γίνεται με κάποιο ειδικό μέσο ηθικής αντίληψης ή διαίσθησης εντελώς διαφορετικό από τις μεθόδους με τις οποίες γνωρίζουμε οτιδήποτε άλλο. Αυτά τα σημεία τα αντιλήφθηκε ο Moore όταν μίλησε για μη φυσικές ιδιότητες και από τους διαισθητικούς όταν μιλούσαν για μια “ικανότητα ηθικής διαίσθησης”. Ο Διαισθητισμός έχει πλέον εγκαταλειφθεί και είναι εύκολο να βρούμε τα απίθανα σημεία του. Αυτό που δεν τονίζεται συχνά, αλλά είναι πιο σημαντικό, είναι ότι η κεντρική θέση του Διαισθητισμού είναι η ίδια την οποία στηρίζεται οποιαδήποτε αντικειμενική θεωρία. Ο Διαισθητισμός απλά καθιστά οφθαλμοφανές αυτό που οι άλλες μορφές αντικειμενισμού υποκρύπτουν. Φυσικά η πρόταση ότι οι ηθικές κρίσεις γίνονται ή τα ηθικά προβλήματα επιλύονται απλά με το να κάτσουμε κάτω και να περιμένουμε μια ηθική διαίσθηση αποτελεί γελοιοποίηση του πραγματικού ηθικού συλλογισμού. Όμως, ασχέτως του πόσο περίπλοκη είναι η πραγματική διαδικασία, απαιτεί (αν πρόκειται να παράξει έγκυρα, δεσμευτικά συμπεράσματα) κάποιου είδους δεδομένα αυτής της ιδιαίτερης μορφής, είτε προϋποθέσεις, είτε επιχειρήματα ή και τα δύο. Όταν ρωτήσουμε την άβολη ερώτηση, πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε αυτή την έγκυρη δεσμευτικότητα, την αλήθεια αυτών των σαφώς ηθικών προϋποθέσεων ή την πειστικότητα αυτών των ιδιαίτερων λογικών αλυσίδων, καμία από τις συνηθισμένες μας μορφές αισθητήριας αντίληψης ή ενδοσκόπησης ή ορισμού και επαλήθευσης ερμηνευτικών υποθέσεων ή συναγωγής ή λογικής σύνθεσης ή εννοιολογικής ανάλυσης ή κάποιος συνδυασμός των παραπάνω θα μας προσφέρουν κάποια ικανοποιητική απάντηση. Το “ένα ιδιαίτερο είδος διαίσθησης” είναι κουλή απάντηση, αλλά είναι αυτή στην οποία αναγκάζεται να καταφύγει ο οποιοσδήποτε εχέφρων αντικειμενιστής.

Read Full Post »