Πριν από κάποιο καιρό, σε ένα σημείο της “Εποχής της Λογικής” του Thomas Paine, ένας αναγνώστης κοπυπάστωσε ένα τεράστιο κείμενο. Θέλοντας να το αντικαταστήσω, γκούγκλαρα ένα κομμάτι του και το αντικατέστησα με λινκ, αλλά ταυτόχρονα το κείμενο μου τράβηξε την προσοχή (το εν λόγω κείμενο μπορεί να το κατεβάσει κάποιος από εδώ) και να το διαβάσει με online μορφοποίηση εδώ.
Επρόκειτο για μια μεγάλη ενότητα από το βιβλίο του Λεωνίδα Φιλιππίδη (καθηγητή Θεολογίας που διατέλεσε και πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1965-1966, νεκρός πλέον) με τίτλο “Ιστορία της εποχής της Κ. Διαθήκης εξ απόψεως παγκοσμίου και πανθρησκειακής” (Αθήναι 1958) με τίτλο “Η παγκόσμια προσδοκία Θεανθρώπου Λυτρωτού” (σ.764-886). Η ενότητα επανακυκλοφόρησε το 2003 ως τομίδιο μεταγλωττισμένο στα Νεοελληνικά και προλογισμένο από τον Γεώργιο Μεταλληνό, ο οποίος και ορίζει ως σκοπό της επανέκδοσης την ενημέρωση και νουθεσία των φανατικών Νεοπαγανιστών. Παράλληλα επαινεί τον Φιλιππίδη επειδή έγραψε “τεκμηριώνοντας με ακαταμάχητα επιχειρήματα και πληρέστατη βιβλιογραφική κατοχύρωση την ιστορική και θρησκειακή αυτή αλήθεια” της παγκόσμιας προσδοκίας του Θεάνθρωπου Λυτρωτού.
Μιας και το κείμενο απευθύνεται (υπό μία έννοια) και σε μένα και τοποθετήθηκε στο ιστολόγιό μου ως απάντηση και εικάζω με σκοπό να το διαβάσω και να ενημερωθώ, κρίνω σκόπιμο να γράψω μια απάντηση. Δεν είμαι βέβαια “φανατικός Παγανιστής”, αλλά έστω.
Δεν σας κρύβω πως διαβάζοντας ένα από τα πρώτα κομμάτια του κειμένου περί της αναμονής ενός θεανθρώπου στην προ Χριστού κινεζική γραμματεία, προβληματίστηκα. Όχι, δεν μου έκανε εντύπωση το ότι ο Φιλιππίδης, Ορθόδοξος ων, θεωρούσε πως όλη η υφήλιος περίμενε τη δική του θεότητα για να τη σώσει (το αντίθετο θα ήταν ομολογουμένως εντυπωσιακό). Αντιθέτως μου δημιουργήθηκε η έντονη υποψία πως οι πρωτογενείς πηγές που παρουσιάζονταν κάποια στιγμή είχαν υποστεί δημιουργική επεξεργασία και δεν ανταποκρίνονταν στα αρχικά γραφόμενα των συγγραφέων.
Εδώ θέλω να ξεκαθαρίσω πως δεν αποδίδω κανέναν δόλο στο ίδιο τον Φιλιππίδη, ούτε θα δεχθώ σε σχόλια αναπόδεικτες υπόνοιες πως παραχάραζε κείμενα επί σκοπού. Δεδομένου πως έγραφε στην προ Ίντερνετ εποχή, κατανοώ τη δυσκολία ελέγχου των πρωτογενών πηγών. Επιπλέον ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να βρεθούν αξιόπιστες μεταφράσεις των πρωτογενών κειμένων καθώς και να ελεγχθούν ως προς την ακρίβεια. Για παράδειγμα, στη βιβλιογραφία αναφέρονται κάποια έργα Γερμανών θεολόγων από τα οποία αντλείται υλικό για την κινεζική γραμματεία. Προφανώς τα κομμάτια που μεταφέρει ο Φιλιππίδης είναι τόσο αξιόπιστα, όσο και οι ίδιοι και τα έργα στα οποία και εκείνοι βασίστηκαν με τη σειρά τους. Επιπλέον είναι και νεκρός ο άνθρωπος, οπότε δεν μπορεί να υπερασπιστεί το έργο του. Ως εκ τούτου, θα σας παρακαλέσω σχόλια του τύπου “τι ηλίθιος”, “τι κολλημένος”, “τι απατεώνας” και τα συναφή να λείπουν, ειδάλλως θα μεταφερθούν στο μπουντρούμι.
Επίσης να έχετε κατά νου πως ο Φιλιππίδης χρησιμοποιεί κατά κόρον και την έννοια της “προτύπωσης”, όπου ένα γεγονός στο παρελθόν έχει καθοδηγηθεί τοιουτοτρόπως από το Θεό ώστε να αντικατοπτρίζει ένα γεγονός στο μέλλον. Σκεφτείτε το σαν έμμεση προφητεία. π.χ. η έξοδος από την Αίγυπτο των Εβραίων με τον Μωυσή είναι προτύπωση της εξόδου της ανθρωπότητας από την αμαρτία με τον Ιησού. Η έννοια βρίσκεται σχεδόν αποκλειστικά στην χριστιανική θεολογία (δεν είμαι σίγουρος ότι εφαρμόζεται στην εβραϊκή) και προφανώς δεν είναι αποδείξιμη, ούτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο έξω από την παράδοση που τη χρησιμοποιεί. Κατ’αρχάς είναι αδύναμο ως στοιχείο, αφού οποιοδήποτε κοινό στοιχείο, από το σημαντικότερο ως το πιο αδιάφορο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως προτύπωση (αν και ακόμα και στη θεολογία, δεν είναι όλοι οι παραλληλισμοί το ίδιο αξιοσημείωτοι). Επιπλέον είναι κυκλικό, αφού πρέπει να ανήκεις και να πιστεύεις στη θρησκευτική παράδοση που χρησιμοποιεί την προτύπωση, πριν την αποδεχθείς ως έγκυρο αποδεικτικό στοιχείο.
Στο άρθρο αυτό θα παρουσιάσω τους ισχυρισμούς του κειμένου και ιδίως τα κείμενα στα οποία εδράζονται οι ισχυρισμοί αυτοί, ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να κάνει σύγκριση πρωτογενών πηγών. Ο συγγραφέας θεωρεί πως υπάρχει αναμονή του Ιησού στην Κινεζική Γραμματεία (και δη στον Κομφουκιανισμό), στον Ινδουισμό, το Βουδισμό, το Ζωροαστρισμό, την Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη και τους Κέλτες.
Στο κείμενο χρησιμοποιούνται οι ακόλουθες γραφιστικές συμβάσεις:
| Έτσι θα σημειώνονται αποσπάσματα από το τομίδιο με το περί δοκίμιο: μικρά γράμματα και μικρό διάστιχο. |
Έτσι θα σημειώνονται τα αποσπάσματα από πρωτογενείς πηγές: γκρίζα γραμμή στο πλάι.
|
Να σημειωθεί πως τα σχόλιά μου αναφέρονται αποκλειστικά στο ηλεκτρονικό κείμενο που κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο (όπως αυτό που υπάρχει στο λινκ στην αρχή του άρθρου). Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τι βιβλιογραφικές αναφορές θεώρησαν σκόπιμο να παραλείψουν οι επιμελητές του αρχείου, οπότε ας με συγχωρήσουν οι αναγνώστες αν λέω πως για κάποιο ισχυρισμό δεν υπάρχει βιβλιογραφική παραπομπή, ενώ υπάρχει στο πρωτότυπο βιβλίο. Το αρχικό βιβλίο δεν κυκλοφορεί σκαναρισμένο και δεν έχω την άνεση να πάρω σβάρνα τις βιβλιοθήκες των θεολογικών σχολών για να το βρω.
Θα ξεκινήσω στο επόμενο άρθρο με την κινεζική γραμματεία. Για να αποφύγω την επανάληψη του μακρόσυρτου τίτλου, τα μελλοντικά άρθρα της σειράς θα σημειώνονται με τη συντομογραφία [ΦΛπ], είναι όλα έτοιμα και έχουν προγραμματιστεί να ανεβαίνουν ένα ανά τρεις ημέρες (η σειρά θα ολοκληρωθεί στις 20 Ιουνίου και μετά θα σας βάλω κι ένα άσμα για ξελαμπικάρισμα).
On the way to Ithaca 
Τα σχόλιά σας είναι ευπρόσδεκτα / Your comments are welcome