Χρόνια πολλά και καλά Χριστούγεννα σε όλα τα αθεούδια. Σήμερα, ένεκα η ημέρα, είπα να πιάσω ένα θέμα για το οποίο έχουν χυθεί κυριολεκτικά τόνοι απολογητικής μελάνης· τα προβλήματα με τη γενεαλογία του Ιησού, όπως αυτή μας παραδίδεται στη Βίβλο.
Η ΟΟΔΕ έχει κάνει ομολογουμένως καλή δουλειά στη συμπύκνωση των κατά καιρούς απολογητικών προσπαθειών, ιδίως από Προτεστάντες συγγραφείς, οι οποίοι και έχουν το μεγαλύτερο κόλλημα με το αλάνθαστο της Βίβλου (πόσο κολακευτική είναι η σωρηδόν αντιγραφή προτεσταντικών επιχειρημάτων δεν το γνωρίζω…) Τα δύο άρθρα είναι εδώ και εδώ.

Πηγή: Ελασσόνα-Όλυμπος
Στοιχεία για τη γενεαλογία του Ιησού μπορούμε να αντλήσουμε από 4 πηγές συνολικά: τα ευαγγέλια του Ματθαίου και του Λουκά, το Α΄ Παραλειπομένων και από το Βιβλίο της Σπηλιάς των Θησαυρών, ένα απόκρυφο της Καινής Διαθήκης του 6ου μ.Χ. αι. Οι γενεαλογίες παρατίθενται παρακάτω μέχρι και τον Δαβίδ. Οι γενεαλογίες των ευαγγελίων πάνε και παλιότερα, αλλά για την ανάλυσή μας αρκεί ο Δαβίδ καθώς είναι και επιβεβαιωμένο ιστορικό πρόσωπο και επειδή οι επιπλέον πηγές δεν πάνε παραπίσω, οπότε θα είχε λίγο νόημα να πούμε πως απλώς “διαφέρουν” (αυτό το ξέραμε ήδη).
Όλα τα στοιχεία παρατίθενται στον πίνακα που ακολουθεί και οι γενεαλογίες είναι ευθυγραμμισμένες στα λιγοστά κοινά ονόματα.
Ματθαίος 1,1-17 |
Α΄ Παρ 3,4-19 |
Λουκάς 3,23-38 |
Σπηλιά των Θησαυρών Fol.37a(2)-37b(2) |
|||||
1 | Ιησούς | 1 | Ιησούς | 1 | Ιησούς | |||
2 | Ιωσήφ | 2 | Ιωσήφ | 2 | Ιωσήφ | + | Μαρία | |
3 | Ιακώβ | 3 | Ηλί | 3 | Ιακώβ | + | Hadbhîth | |
4 | Ματθάν | 4 | Ματθάν | 4 | Ματθάν | + | Sebhrath | |
5 | Ελεάζαρ | 5 | Λευΐ | 5 | Ελεάζαρ | + | Dîbath | |
6 | Ελιούδ | 6 | Μελχί | 6 | Ελιούδ | + | Beshtîn | |
7 | Αχείμ | 7 | Ιωαννά | 7 | Αχείμ | + | Heskath | |
8 | Σαδώκ | 8 | Ιωσήφ | 8 | Σαδώκ | + | Kaltîn | |
9 | Αζώρ | 9 | Ματταθίας | 9 | Αζώρ | + | Yalpath | |
10 | Ελιακείμ | 10 | Αμώς | 10 | Ελιακείμ | + | Hâlâbh | |
11 | Αβιούδ | 11 | Ναούμ | 11 | Αβιούδ | + | Zakhyath | |
12 | Εσλίμ | |||||||
13 | Ναγγαί | |||||||
14 | Μαάθ | |||||||
15 | Ματταθίας | |||||||
16 | Σεμεΰ | |||||||
17 | Ιωσήφ | |||||||
18 | Ιωδά | |||||||
Ιωανάν | 19 | Ιωαννάν | ||||||
Ελιθενάν | 20 | Ρησά | ||||||
Νωαδιά | ||||||||
Σαμαΐα | ||||||||
Σεχενίας | ||||||||
Ανανίας | ||||||||
12 | Ζοροβάβελ | Ζοροβάβελ | 21 | Ζοροβάβελ | 12 | Ζοροβάβελ | + | Malkath |
13 | Nedabijah | |||||||
13 | Σαλαθιήλ | Σαλαθιήλ | 22 | Σαλαθιήλ | 14 | Σαλαθιήλ | ||
14 | Ιεχωνίας | Ιεχονίας | 23 | Νηρί | 15 | Ιεχονίας | ||
Ιωακίμ | 16 | Ιωακίμ | ||||||
15 | Ιωσίας | Ιωσιά | 24 | Μελχί | 17 | Ιωσιά | ||
16 | Αμών | Αμών | 25 | Αδδί | 18 | Αμών | ||
17 | Μανασσής | Μανασσής | 26 | Κωσάμ | 19 | Μανασσής | ||
18 | Εζεκίας | Εζεκίας | 27 | Ελμωδάμ | 20 | Εζεκίας | ||
19 | Αχάζ | Άχαζ | 28 | Ηρ | 21 | Άχαζ | ||
20 | Ιωάθαμ | Ιωάθαμ | 29 | Ιωσή | 22 | Ιωάθαμ | ||
21 | Οζίας | Αζαρίας | 30 | Ελιέζερ | 23 | Αζαρίας | ||
Αμασίας | 24 | Αμασίας | ||||||
Ιωάς | 25 | Ιωάς | ||||||
Οχοζίας | 26 | Οχοζίας | ||||||
22 | Ιωράμ | Ιωράμ | 31 | Ιωρείμ | 27 | Ιωράμ | ||
32 | Ματθάτ | |||||||
33 | Λευΐ | |||||||
34 | Συμεών | |||||||
35 | Ιούδας | |||||||
36 | Ιωσήφ | |||||||
37 | Ιωνάς | |||||||
23 | Ιωσαφάτ | Ιωσαφάτ | 38 | Ελιακείμ | 28 | Ιωσαφάτ | ||
24 | Ασά | Ασά | 39 | Μελεά | 29 | Ασά | ||
25 | Αβιά | Αβιά | 40 | Μαϊνάν | 30 | Αβιά | ||
26 | Ροβοάμ | Ροβοάμ | 41 | Ματταθά | 31 | Ροβοάμ | ||
27 | Σολομών | Σολομών | 42 | Νάθαν | 32 | Σολομών | ||
28 | Δαβίδ | Δαβίδ | 43 | Δαβίδ | 33 | Δαβίδ |
ΠΕΡΙΕΧΟMENA |
Πρώτες Παρατηρήσεις
Όπως φαίνεται ο Ματθαίος βασίζεται αρκετά στη γενεαλογία του Α΄ Παραλειπομένων για να γράψει τη δικιά του, ενώ ο Λουκάς ουσιαστικά καθόλου. Επίσης η Σπηλιά των Θησαυρών ακολουθεί και αυτή σχεδόν πιστά το Ματθαίο, καταγράφοντας και τις μανάδες, που είναι αρκετά ιδιαίτερο, αν και σύμφωνα με την τακτική του Ματθαίου, που αναφέρει ονόματα μανάδων (μάλιστα μη εβραϊκής καταγωγής ή χαμηλής ηθικής υποστάθμης, για προφανείς συμβολικούς λόγους).
Είναι προφανές πως οι δύο ευαγγελικές γενεαλογίες διαφέρουν σημαντικότατα και αυτό είναι γνωστό από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, οπότε και ξεκίνησαν οι απολογητικές απόπειρες. Πριν όμως τις δούμε αναλυτικότερα, είναι σημαντικό να πούμε δύο λογάκια για το ρόλο που διαδραματίζουν οι γενεαλογίες στο ευρύτερο πλαίσιο των ευαγγελίων.
Το να θεωρούμε πως οι Ευαγγελιστές έκατσαν κι έγραψαν γενεαλογίες με σκοπό την ακριβή καταγραφή της γενεαλογίας του Ιησού είναι τουλάχιστον αφελές.
Κατ’αρχάς είναι φανερό πως οι γενεαλογίες είναι ελλειπείς, σίγουρα του Ματθαίου, αν όχι και του Λουκά (βλ. κόκκινα ονόματα στον πίνακα). Έπειτα είναι φανερό πως ο Ματθαίος ενδιαφέρεται περισσότερο να κάνει τον Ιησού απόγονο του Δαβίδ, σε σημείο που να χωρίζει τις γενεές σε δεκατετράδες (το 14 είναι ο λεξάριθμος του “Δαβίδ” στα Εβραϊκά דָּוִד = 4+6+4=14). Ο Λουκάς ενδιαφέρεται περισσότερο να χαράξει πορεία μεταξύ του Ιησού και του Θεού και να τονίσει τη θεϊκή φύση του. Αμφότεροι εκμεταλλεύονται τρανταχτά ονόματα της Παλαιάς Διαθήκης και αμφότεροι μοιάζει να έχουν ως κίνητρο τις φημολογίες που ήδη είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν στο Ισραήλ περί του κατά πόσον ήταν ο Ιησούς ήταν νόθος ή όχι γιος Ρωμαίου στρατιώτη (όπως σώζει ο Κέλσος στον “Αληθή Λόγο” και μας μεταφέρει ο Ωριγένης στο “Κατά Κέλσου” και όπως σώζει και το Ταλμούδ).
Σίγουρα κανέναν δεν μοιάζει να τους απασχολεί το ασχημάτιστο εκείνη την εποχή δόγμα περί παρθενογένεσης και το πώς θα περιέπλεκε τα πράγματα. Η νομική εξασφάλιση του Ιησού ως παιδιού του Ιωσήφ τους απασχολεί πολύ περισσότερο. (Η νύξη που κάνει ο Λουκάς με τον άγγελο που “εἰσελθὼν πρὸς αὐτὴν” μπορεί να θεωρηθεί αρχικό ψήγμα του δόγματος, αλλά η έκφραση είναι κάπως προβληματική καθώς παρεμφερείς ιδιωματισμοί χρησιμοποιούνται και για σαρκική επαφή, π.χ. Γεν 6,4· Γεν 26,21.30 κ.λπ.)
Εν τέλει οι αθεϊστικές επιθέσεις κατά των γενεαλογιών του Ιησού είναι εν γένει άγονες, αφού βασίζονται και αυτές σε μια προτεσταντικά στρεβλή άποψη περί αλάθητου της Βίβλου. Δυστυχώς το ίδιο ισχύει και για τις απολογητικές απόπειρες να διασωθεί η ιστορικότητα των γενεαλογιών πάσι θυσία (λες και η πίστη του κάθε Χριστιανού βασίζεται σε δυο λίστες που κατά πάσα πιθανότητα ούτε έχει διαβάσει ποτέ του). Εν πάσι περιπτώσει, οι κυριότερες απολογητικές απόπειρες είναι οι ακόλουθες:
Οι γενεαλογίες δεν είναι πλήρεις
Ξεκινώ με αυτή την απολογητική γραμμή που είναι εν μέρει ορθή. Ότι δηλαδή οι γενεαλογίες δεν είναι πλήρεις, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται.
Ο Ματθαίος στην προσπάθειά του να δημιουργήσει 14άδες, παραλείπει κάποια ονόματα, ειδικά βασιλέων που θεωρούνται κακοί, (ο Οχοζίας, ο Ιωάς, ο Αμασίας και ο Ιωακίμ). Παραδόξως αφήνει τον Μανασσή, που επανέφερε την ειδωλολατρεία και έκανε φιλέ μινιόν τον Ησαΐα (αλλά υποτίθεται πως μετανόησε στο τέλος, οπότε ίσως το όνομα παραμένει για να τονιστεί η άφεση αμαρτιών) Τα ίδια ονόματα παραλείπει και ο Λουκάς.
Δυστυχώς, η άποψη ότι οι γεναλογίες αλληλοσυμπληρώνονται είναι μάλλον παρατραβηγμένη. Από τον Δαβίδ μέχρι τον Ιησού και οι δύο οι γενεαλογίες περιέχουν (μαζί με τα 4 ονόματα που λείπουν) ένα σύνολο 61 ονομάτων. Μετρώντας τον Δαβίδ από το 1000 π.Χ., αυτό μας βγάζει μια διάρκεια γενεάς 16 ετών, υπερβολικά μικρή. Το παράδοξο είναι ότι αυτούσια η γενεαλογία του Λουκά, με 43 ονόματα, παράγει μια γενεά 23 ετών, σχεδόν στην ιδανική διάρκεια, οπότε η άποψη ότι η γενεαλογία του Λουκά είναι ελλιπής δεν είναι ακριβώς εύλογη. Αν μάλιστα συμπεριλάβουμε και τα 4 σβησμένα ονόματα των “κακών” βασιλιάδων, τότε η διάρκεια της γενεάς πέφτει στο 21. Αν τέλος βάλουμε και τα ονόματα από το Α΄ Παραλειπομένων μεταξύ Ιωανάν και Ζοροβαβέλ, που παραλείπει ο Λουκάς, τότε πέφτουμε στα 19 έτη κατά μέσο όρο.
Το πρόβλημα περιπλέκεται αν αναλογιστούμε πως ο Ματθαίος τοποθετεί 14 γενεές από την επιστροφή από τη Βαβυλώνια Αιχμαλωσία μέχρι τον Ιησού. Θεωρώντας το τέλος της Αιχμαλωσίας όταν ο Ζοροβαβέλ επέστρεψε στο Ισραήλ και ξεκίνησε το χτίσιμο του νέου Ναού στα 515 π.Χ., αυτό μας βγάζει το εξωφρενικό νούμερο των 36 ετών ανά γενεά. Ομοίως τραβηγμένο είναι και το νούμερο από τον Δαβίδ μέχρι την Αιχμαλωσία, (1000 ως 600 π.Χ.) που παράγει γενεά 29 ετών. Πρόβλημα στην αρίθμηση δεν υπάρχει πάντως, καθώς η Βαβυλώνια Αιχμαλωσία ξεκινά περίπου την περίοδο του Ιεχωνία (#14).
Το όλο ζήτημα μας οδηγεί στην επόμενη απολογητική γραμμή.
Ανδραδελφικοί Γάμοι
Η θεωρία αυτή βασίζεται στην οδηγία του μωσαϊκού νόμου που εμφανίζεται στο Δευτ 25,5-10:
5 Ἐὰν δὲ κατοικῶσιν ἀδελφοὶ ἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ ἀποθάνῃ εἷς ἐξ αὐτῶν,σπέρμα δὲ μὴ ᾗ αὐτῷ, οὐκ ἔσται ἡ γυνὴ τοῦ τεθνηκότος ἔξω ἀνδρὶ μὴ ἐγγίζοντι· ὁ ἀδελφὸς τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς εἰσελεύσεται πρὸς αὐτὴν καὶ λήψεται αὐτὴν ἑαυτῷ γυναῖκα καὶ συνοικήσει αὐτῇ. 6 καὶ ἔσται τὸ παιδίον, ὃ ἐὰν τέκῃ, κατασταθήσεται ἐκ τοῦ ὀνόματος τοῦ τετελευτηκότος, καὶ οὐκ ἐξαλειφθήσεται τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐξ Ἰσραήλ. 7 ἐὰν δὲ μὴ βούληται ὁ ἄνθρωπος λαβεῖν τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ, καὶ ἀναβήσεται ἡ γυνὴ ἐπὶ τὴν πύλην ἐπὶ τὴν γερουσίαν καὶ ἐρεῖ· οὐ θέλει ὁ ἀδελφὸς τοῦ ἀνδρός μου ἀναστῆσαι τὸ ὄνομα τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ ἐν Ἰσραήλ, οὐκ ἠθέλησεν ὁ ἀδελφὸς τοῦ ἀνδρός μου. 8 καὶ καλέσουσιν αὐτὸν ἡ γερουσία τῆς πόλεως αὐτοῦ καὶ ἐροῦσιν αὐτῷ, καὶ στὰς εἴπῃ· οὐ βούλομαι λαβεῖν αὐτήν· 9 καὶ προσελθοῦσα ἡ γυνὴ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ ἔναντι τῆς γερουσίας καὶ ὑπολύσει τὸ ὑπόδημα αὐτοῦ τὸ ἓν ἀπὸ τοῦ ποδὸς αὐτοῦ καὶ ἐμπτύσεται κατὰ πρόσωπον αὐτοῦ καὶ ἀποκριθεῖσα ἐρεῖ· οὕτω ποιήσουσι τῷ ἀνθρώπῳ, ὃς οὐκ οἰκοδομήσει τὸν οἶκον τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ ἐν Ἰσραήλ· 10 καὶ κληθήσεται τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐν Ἰσραὴλ Οἶκος τοῦ ὑπολυθέντος τὸ ὑπόδημα.
Κοινώς, αν κάποιος άνδρας πέθαινε χωρίς να κάνει παιδί, ο αδελφός του μπορούσε να κάνει εκείνος παιδί με τη χήρα, αλλά το παιδί θεωρούνταν του νεκρού αδελφού με όλα τα νομικά δικαιώματα ως τέκνο του θανόντος. Αν και αυτό συνέβαινε αυτόματα, αυτός ο “γάμος” (στα εβραϊκά “yibbum”) μπορούσε να αρθεί και η γυναίκα να παντρευτεί κάποιον άλλον μετά την περιγραφόμενη τελετή αποκύρηξης (halizah). Οι περιορισμοί ήταν ότι ο θανών δεν έπρεπε να έχει καθόλου παιδιά και ο αδελφός έπρεπε να είναι από τον ίδιο πατέρα.
Οπότε η θεωρία είναι πως η μία λίστα περιλαμβάνει τους βιολογικούς πατέρες, ενώ η άλλη τους πεθαμένους συζύγους των μανάδων που αργότερα γονιμοποιήθηκαν από τους αδελφούς της πρώτης λίστας. π.χ. στο #3, ο Ιακώβ πέθανε και ο Ηλί (ο αδελφός του) γονιμοποίησε τη γυναίκα του η οποία γέννησε τον Ιωσήφ ή το αντίθετο.
Η θεωρία αυτή δημιουργεί επιπλέον προβλήματα, καθώς η διάρκεια γενεάς παραμένει χαμηλή στα 19 έτη. Κατ’ αρχάς δεν είναι ιδιαίτερα πιστευτό ότι από τη γεναλογική γραμμή μεταξύ Ιησού και Δαβίδ μονάχα 6 άτομα έζησαν αρκετά για να παντρευτούν και να κάνουν και οι ίδιοι ένα παιδί (μόνο το 16%· πολύ γκαντέμικο σόι). Κατά δεύτερον, δεν υπάρχουν θετικά στοιχεία για αυτή τη θεωρία, επειδή σχεδόν για όλα τα άτομα στις γενεαλογίες δεν είναι γνωστό απολύτως τίποτα. Οπότε είναι μια απλή υπόθεση χωρίς ψήγμα απόδειξης και με προϋποτιθέμενη την ορθότητα της Βίβλου.
Το πρόβλημα εδώ είναι ότι, πέρα από τις γενεές, η σχέση Ιησού και Δαβίδ δημιουργείται με νομικιστικό τερτίπι και ο Ιησούς δεν είναι άμεσος απόγονος του Δαβίδ. Επιπλέον υπάρχει και το πρόβλημα ότι ο Ιωσήφ ήταν απλά θετός πατέρας του Ιησού, οπότε η σχέση συγγένειας με τον Δαβίδ δεν είναι βιολογική, ἐκ σπέρματος Δαυῒδ κατὰ σάρκα, όπως θέλει ο Παύλος στο Ρωμ 1,3. Αυτό οδήγησε κάποιους να εκφράσουν την ακόλουθη άποψη:
Η μία γενεαλογία είναι της Παναγίας
Η θεωρία αυτή εδράζεται αποκλειστικά στην επιθυμία των θεολόγων ο Ιησούς να έχει άμεση καταγωγή από τον Δαβίδ.
Για την Ορθόδοξη παράδοση η υπόθεση αυτή είναι απορριπτέα. Οι γονείς της Μαρίας έχουν γνωστά ονόματα, είναι αγιοποιημένοι και το θέμα θεωρείται λήξαν. Τον πατέρα της Μαρίας τον έλεγαν Ιωακείμ, ούτε Ηλί, ούτε Ιακώβ (παραδόξως, βάσει του αιρετικού κατά τα άλλα Πρωτευαγγελίου του Ιακώβου). Παραμένει το ερώτημα αν η Παναγία καταγόταν από τον Δαβίδ.
Άγνωστο. Ξέρουμε πως το σόι της ήταν από ιερατική οικογένεια, Λευίτες, και όχι από τη φυλή του Ιούδα, όπως ο Δαβίδ. Ξέρουμε επίσης πως ο Γαβριήλ θεωρεί τον Δαβίδ πατέρα του Ιησού, όπως αναφέρεται στο Λκ 1,32. Αυτά. Η μετέπειτα χριστιανική απολογητική έπλασε μια καταγωγή της Μαρίας από τον Δαβίδ απλά με θεολογικά κριτήρια και χωρίς περαιτέρω αποδείξεις. Και η ΟΟΔΕ αναφέρει πως η πληροφορία για την καταγωγή της Παναγίας από τον Δαβίδ διασώζεται στους πατέρες, αλλά δεν αναφέρεται σε ποιους και είναι ούτως ή άλλως αδιάφορο.*
Φυσικά έρχεται και η ερώτηση, γιατί η Μαρία δεν αναφέρεται στην γενεαλογία. Η συνήθης απάντηση είναι ότι οι γυναίκες δεν καταγράφονταν στους γενεαλογικούς πίνακες των Εβραίων. Νομικιστική απάντηση και ελλιπής. Ο Λουκάς ούτε Εβραίος ήταν, ούτε έγραφε για εβραϊκό κοινό. Δεν είχε καμία υποχρέωση να ακολουθήσει τα εβραϊκά έθιμα ως προς αυτή τη λεπτομέρεια.
Σε αντίθεση με άλλες αποληγητικές προσπάθειες, αυτή είναι η πιο οφθαλμοφανώς τρύπια.
*ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 10.09.2015: Σε συζήτηση με αναγνώστη στα σχόλια, μου επεσήμανε δύο σημεία της πατερικής γραμματείας όπου διαφαίνεται η από νωρίς παράδοση της καταγωγής της Παναγίας από τη γενιά του Δαβίδ.
Το ένα είναι από την Προς Εφεσίους επιστολή του Ιγνατίου του Θεοφόρου, το οποίο όμως είναι αρκετά ασαφές (και εύκολο στην παρανόηση με ελλιπή γνώση σύνταξης): “Ὁ γὰρ Θεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ἐκυοφορήθη· ὑπὸ Μαρίας κατ’ οἰκονομίαν Θεοῦ ἐκ σπέρματος μὲν Δαυείδ, πνεύματος δὲ ἁγίου· ὃς ἐγεννήθη καὶ ἐβαπτίσθη, ἵνα τῷ πάθει τὸ ὕδωρ καθαρίσῃ.”
Το δεύτερο, που είναι και σαφέστερο, του Αγίου Ιουστίνου: “Ἀπεκάλυψεν οὖν ἡμῖν πάντα ὅσα καὶ ἀπὸ τῶν γραφῶν διὰ τῆς χάριτος αὐτοῦ νενοήκαμεν, γνόντες αὐτὸν πρωτότοκον μὲν τοῦ θεοῦ καὶ πρὸ πάντων τῶν κτισμάτων, καὶ τῶν πατριαρχῶν υἱόν, ἐπειδή, διὰ τῆς ἀπὸ γένους αὐτῶν παρθένου σαρκοποιηθείς, καὶ ἄνθρωπος ἀειδής, ἄτιμος καὶ παθητὸς ὑπέμεινε γενέσθαι […] υἱὸν οὖν ἀνθρώπου ἑαυτὸν ἔλεγεν, ἤτοι ἀπὸ τῆς γεννήσεως τῆς διὰ παρθένου, ἥτις ἦν, ὡς ἔφην, ἀπὸ τοῦ Δαυεὶδ καὶ Ἰακὼβ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἀβραὰμ γένους, ἢ διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν τὸν Ἀβραὰμ πατέρα καὶ τούτων τῶν κατηριθμημένων, ἐξ ὧν κατάγει ἡ Μαρία τὸ γένος”
Οπότε φαίνεται πως η παράδοση της δαβιδικής καταγωγής της Παναγίας είχε ξεκινήσει από νωρίς (πιθανώς για να καλύψει την προφητική ανάγκη δαβιδικής καταγωγής του Μεσσία απουσία βιολογικού πατέρα).
Τελικά;
Το διά ταύτα: ένας σοβαρός μελετητής της Βίβλου θα πρέπει να πάρει απόφαση ότι εν τέλει οι Ευαγγελιστές δεν κατέγραψαν γενεαλογίες με σκοπό να μεταφέρουν την ορθή, ακριβή γενεαλογία του Ιησού. Τα κίνητρά τους ήταν θεολογικά και δογματικά. Θέλανε να αποδείξουν μια σχέση του Ιησού με το Δαβίδ για να εμφανιστεί εκπληρωμένη η προφητεία που θέλει τον Μεσσία να κατάγεται από το Δαβίδ και θέλανε σίγουρα να κλείσουν τα στόματα όσων διέδιδαν πως ο Ιησούς ήταν νόθος. Ο δε Ματθαίος μεταφέρει και ψήγματα αποδοχής για αμαρτωλούς και Εθνικούς, καταγράφοντας ονόματα γυναικών μη εβραϊκής καταγωγής και που δεν ήταν υποδείγματα ηθικής (όπως προαναφέραμε). Η δε αριθμολογική προσέγγιση τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Δεν θεωρώ πως ενδιέφερε οποιονδήποτε από τους δύο αν η γενεαλογία ήταν έστω και λίγο σωστή.
Οι απολογητές μπορούν να πιστεύουν ό,τι θέλουν, αλλά δεν νομίζω πως έχουν βάση για να κατηγορούν τρίτους για κακοπιστία και υπερσκεπτικισμό για αυτό το συγκεκριμένο θέμα. Η τακτική της εκκίνησης βάσει του αλάθητου της Βίβλου προφανώς μπορεί να πείσει μόνο κάποιον που ήδη τη δέχεται… προφανώς.
Ασχέτως, Καλά Χριστούγεννα να περάσετε σήμερα, καλοφάγωτη η γαλοπούλα και το γουρουνόπουλο και τα λέμε πλέον από το νέο έτος.
πάρτε τον χριστούλη σας και δρόμο από μένα! Σάς εύχόμεθα καλούς ταλιμπανισμούς….
Ooooo…kkkk…. o.O
χαράς το κουράγιο σου! Όχι πως παραθέτοντας στοιχεία μπορεί να πειστεί ο μέσος πιστός που (όπως σωστά επισημαίνεις) δεν έχει ποτέ διαβάσει ή ασχοληθεί με το θέμα.
Meh… ούτε το αλάθητο βιβλίο του δεν έχει διαβάσει, αλλιώς δε θα ήταν χριστιανός (ή μουσουλμάνος, ή οτιδήποτε)
Όπως και νά’ χει καλό είναι από εγκυκλοπαιδικής άποψης να διαβάζουμε τέτοιες μελέτες που προσεγγίζουν με επιστημονικά (και όχι θεολογικά/δογματικά) κριτήρια!
Καλές γιορτές!
Μηδένα προ του τέλους κακάριζε 😉 Σχεδόν όλοι πιστοί ήμασταν κάποτε. Ευχαριστώ για τις ευχές και ανταποδίδω.
Η θεωρία αυτή εδράζεται αποκλειστικά στην επιθυμία των θεολόγων ο Ιησούς να έχει άμεση καταγωγή από τον Δαβίδ.
Για την Ορθόδοξη παράδοση η υπόθεση αυτή είναι απορριπτέα. Οι γονείς της Μαρίας έχουν γνωστά ονόματα, είναι αγιοποιημένοι και το θέμα θεωρείται λήξαν. Τον πατέρα της Μαρίας τον έλεγαν Ιωακείμ, ούτε Ηλί, ούτε Ιακώβ (παραδόξως, βάσει του αιρετικού κατά τα άλλα Πρωτευαγγελίου του Ιακώβου). Παραμένει το ερώτημα αν η Παναγία καταγόταν από τον Δαβίδ.
Βασικά από πολλούς έχει γίνει παρανόηση πάνω στο θέμα..
Αυτό που παρατίθεται από τους Ευαγγελιστές είναι το γενεαλογικό δένδρο του Ιωσήφ ο οποίος καταγόταν από τον Δαυίδ,η Μαρία (Παναγία) δεν έχει σχέση γενεαλογικά με τον Δαυίδ ήταν όμως γυναίκα απόγονος εκ του οίκου Δαυίδ..Στον οίκο Δαυίδ μέσα όμως υπήρχαν υπήκοοι διαφόρων εθνικοτήτων και φυλών,π.χ. Έλληνες κλπ.Όπως π.χ. στο βασίλειο των Αψβούργων για παράδειγμα υπήρχαν υπήκοοι των οποίων οι απόγονοι θεωρούνταν ότι είχαν καταγωγή εκ του οίκου των Αψβούργων,έτσι και η Μαρία (Παναγία) είχε καταγωγή εκ του Οίκου Δαυίδ,διότι οι απόγονοι της ήταν υπήκοοι του Οίκου Δαυίδ γι αυτό και η Μαρία θεωρείται απόγονος Δαυίδ και Επομένως γι αυτό και ο Χριστός θεωρούνταν απόγονος του Δαυίδ διότι ήταν μέσω της Μαρίας απόγονος εκ του Οίκου Δαυίδ.
Να αναφέρω ότι επίσης έχουν κυκλοφορήσει ιστορίες που λένε ότι η Παναγία και επομένως και ο Χριστός ήταν Έλληνες διότι σύμφωνα με κάποια χειρόγραφα που βρέθηκαν πρόσφατα η Μαρία είχε καταγωγή από Έλληνες που ήταν υπήκοοι του οίκου Δαυίδ (μιά και στον οίκο Δαυίδ υπήρχαν πολλές εθνικότητες)..
Δεν είχα ξαναδεί τη θεωρία, αλλά όπως ανέφερα και στο άρθρο, ο Παύλος θέλει τον Ιησού “εκ σπέρματος Δαβίδ, κατά σάρκα”. Η συγγένεια πρέπει να είναι βιολογική, όχι νομικίστική.
Ο Ιωσήφ σύμφωνα με τους ευαγγελιστές δεν εμπλέκεται στη γέννηση του Ιησού μιά και η σύλληψη του έγινε από επενέργεια του Αγίου πνεύματος στη Μαρία..δηλαδή ο Ιησούς γεννήθηκε από επενέργεια του Αγίου πνεύματος σε κάποιο ωάριο της Μαρίας.Επομένως ο Ιωσήφ και το γενεαλογικό του δένδρο βγαίνουν εκτός εξίσωσης..μένει η Μαρία.
Η Μαρία σύμφωνα με νέες πηγές είχε προγόνους που ήταν εκ του Οίκου Δαυίδ γι αυτό και πιθανότατα ο Ιησούς αναφέρεται ότι κατάγεται εκ του οίκου Δαυίδ..τώρα αυτό που λέει ο Παύλος εκ σπέρματος δεν ξέρω τι παίζει,ίσως να έχει γίνει λάθος στην μετάφραση,η να το μετέφερε με λάθος όρο ο Παύλος,η να έκανε λάθος..δεν ξέρω..
Να κάτι που αξίζει να ψάξεις τότε. Πάντως μεταφραστικό δεν είναι γιατί ο Παύλος στα Ελληνικά έγραψε τις επιστολές του και η Προς Ρωμαίους είναι στη λίστα με τις σίγουρα γνήσιες.
Στη μεταφορά από την καθαρεύουσα στην δημοτική που έκαναν οι σύγχρονοι μπορεί να έγινε το λάθος και να μπέρδεψαν αυτό που είπε ο Παύλος,κάποιες φορές γίνονται αυτά..
Έχω βρει σε μία τουλάχιστον περίπτωση ένα τέτοιος λάθος που γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης για τον Χριστό που έλεγε στους Φαρισαίους: Ιωαννης 8:44: ύμεις εκ του πατρός του διαβόλου εστέ και τας επιθυμίας του πατρός υμών θέλετε ποιειν.
Η μετάφραση στη δημοτική έγινε ως εξής: Εσείς έχετε για πατέρας σας τον διάβολο και όσα επιθυμεί ο πατέρας σας αυτά θέλετε να κάνετε.
Αυτή δεν είναι πιστή μετάφραση,είναι λάθος,η σωστή μετάφραση είναι ως εξής: Εσείς είστε από τον πατέρα του διαβόλου και τις επιθυμίες του πατέρα σας θέλετε να κάνετε.
-Εκ του πατρός του διαβόλου- σημαίνει από τον πατέρα του διαβόλου ΟΧΙ από τον πατέρα σας τον διάβολο..
Αλήθεια ποιός είναι ο πατέρας του διαβόλου ?? ο Χριστός δεν μπορεί να αναφερόταν στον Πατέρα Θεό διότι τον πατέρα του διαβόλου τον ονομάζει ψεύτη..άρα σε ποιόν αναφέρεται Ο Ιησούς ?
Αν πω κάτι θα ξεφύγουμε από το θέμα και θα με κυνηγήσουν οι μεγαλοθεολόγοι που κατά τη γνώμη τους τα ξέρουν όλα….γι αυτό ας πω καλύτερα i am such a piano player.. 🙂
Εδώ δεν ισχύει γιατί δεν έβαλα μετάφραση, αλλά το πρωτότυπο 🙂
Οκ,τότε θα πρέπει να σκεφτούμε αν έχει γίνει λάθος στην μεταφορά από αυτούς που μεταφέρουνε το πρωτότυπο..
(Συνέχεια από εδώ)
@ horizonormal
Τό’ξερα, ο ρουφιάνος, τό’ξερα. Το ότι η μία γενεαλογία στα Ευαγγέλια είναι της Παναγίας είναι μία βλακώδης λιτεραλιστική προτεσταντική απολογητική γραμμή άνευ ουσιαστικής απόδειξης που έχω βαρεθεί να τη διαβάζω.
Σόρρυ για τον επιθετικό τόνο… δεν απευθύνεται σε σένα. Είναι απλή αγανάκτηση. Αυτή η ΟΟΔΕ έχει κάνει μεγάλη ζημιά. Έχει ξεπατικώσει ό,τι μπουρδο-προτεσταντική απολογητική έχει βρει σχετικά με θέματα λιτεραλιστικής ακρίβειας της Βίβλου και τα περιφέρει κάτω από ορθόδοξο μπάνερ. Ήμαρτον.
“Ορθόδοξη παράδοση” που δεν την ξέρει κανείς, εμφανίζεται κατά κόρον στην προτεσταντική απολογητική και δεν ενυπάρχει στα σημεία πατερικής σύγκλισης δεν είναι “ορθόδοξη παράδοση”. Μη τρελαθούμε κιόλας.
Τι εννοείς; Ότι υπάρχουν διαφορετικές γενεαλογίες της Παναγίας;
Πάντως αυτή που δημοσιεύεις συμφωνεί με την θέση που συζητάμε, ότι η Παναγία κατάγεται από τον Δαυίδ.
Αν η πηγή είναι πράγματι του 6ου αιώνα και δεν υπάρχει άλλη πηγή, τότε είναι μέσα στην Ορθόδοξη παράδοση (έστω και ως απόκρυφο) διότι ο Ρωμαιοκαθολικισμός εμφανίστηκε μερικούς αιώνες μετά και ο Προτεσταντισμός πολλούς αιώνες μετά.
Δεν καταλαβαίνω την αγανάκτηση, αφού ήδη υπάρχει απάντηση στο ερώτημα..
Μάλιστα διάβασα το κείμενο της ΟΟΔΕ και βρήκα την παραπομπή του αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου που ήταν σχεδόν σύγχρονος της Παναγίας και στην επιστολή του προς Εφεσίους γράφει:
” Ὁ γὰρ Θεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ἐκυοφορήθη· ὑπὸ Μαρίας κατ’ οἰκονομίαν Θεοῦ ἐκ σπέρματος μὲν Δαυείδ, πνεύματος δὲ ἁγίου· ὃς ἐγεννήθη καὶ ἐβαπτίσθη, ἵνα τῷ πάθει τὸ ὕδωρ καθαρίσῃ.”
Άρα ήδη από την εποχή των αποστόλων υπάρχει η διδασκαλία ότι η Παναγία κατάγεται από το σπέρμα Δαυίδ. http://www.orthodoxfathers.com/logos/Ephesious-Epistoli-tou-Agiou-Ignatiou-tou-Theophorou
Μην κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας, απλώς αποδίδουν την γενεαλογία του Λουκά στην Παναγία επειδή βολεύει απολογητικά, όχι επειδή υπάρχει κάποια ουσιαστική εσωτερική απόδειξη (το αντίθετο μάλιστα, καθώς ο Ιωακείμ ήταν Λευίτης). Και όταν λέω “ορθόδοξη παράδοση” δεν εννοώ το “είπε κάποιος Ορθόδοξος κάπου κάποτε”. Κι ο Μέγας Βασίλειος ήταν αυστηρός λιτεραλιστής και καταδικάζει την αλληγορία, αλλά αυτό δεν καθιστά τον λιτεραλισμό “ορθόδοξη παράδοση”.
Και του Ιγνατίου το κείμενο που παραθέτεις… Τι; Αυτό ήταν μόνο; Μία πρόταση και αυτή ασαφής και εκτός του θέματος που αναπτύσσει ο συγγραφέας; Εδώ τον Ιγνάτιο τον ενδιαφέρει να σχολιάσει την παρθενία της Μαρίας ως μυστήριο, που διέφυγε της προσοχής του Σατανά, μαζί με τον τοκετό της Μαρίας και το θάνατο του Ιησού (αυτό παραπέμπει στη θεωρία του λύτρου, νομίζω).
Χώρια ότι συνακτικά τα “ἐκ σπέρματος μὲν Δαυείδ, πνεύματος δὲ ἁγίου” με αυτή τη διατύπωση πάνε πακέτο μαζί στο κυρίως ρήμα “ἐκυοφορήθη” και στο υποκείμενό του, στο “Ιησούς”. Η Μαρία είναι ξερό ποιητικό αίτιο εδώ (δεν πάει το “ἐκ σπέρματος μὲν Δαυείδ” στη Μαρία και το “πνεύματος δὲ ἁγίου” στον Ιησού).
Και λογικό αφού η βασιλική γενιά πάει από πατέρα σε γιο. Για να είναι ο Ιησούς από τη γενιά του Δαβίδ, χρειάζεται “σπέρμα”. Εγώ όπως το διαβάζω, ο Ιγνάτιος μοιάζει περισσότερο απλά να αναμασά άκριτα τα λόγια του Παύλου. Ίσως και να πιστεύει σε μια 100% θαυματουργή σύλληψη του Ιησού εκ του μηδενός με συγγένεια με το Δαβίδ. Το ενδιαφέρον είναι ότι η πρόταση μπορεί να στραβοδιαβαστεί τόσο εύκολα, που ίσως ο ίδιος ο Ιγνάτιος να ξεκίνησε άθελά του τη θεωρία ότι η Μαρία ήταν της γενιάς του Δαβίδ.
Ε, τώρα νομίζω προσπαθούμε να βρούμε ένα μικρό τσιγκελάκι για να φτιάξουμε μια θεωρία! Η κουβέντα αυτή ξεκίνησε από την φράση μου ότι η Παναγία σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση κατάγεται από τον Δαυίδ. Να σου πω την αλήθεια δεν το είχα πολυψάξει διότι ήταν κάτι που απλά το είχα ακούσει και ούτως ή άλλως δεν επηρέαζε σε τίποτα την διδασκαλία του Ιησού. Θα μπορούσε κάλλιστα να μην καταγόταν και ο Χριστός να δίδασκε πάλι αυτά που δίδαξε και να πάθαινε πάλι αυτά που έπαθε. Θέλω να πω ότι το σημαντικό είναι η διδασκαλία και το παράδειγμα και όχι το ληξιαρχείο. Ωστόσο, με το άρθρο σου με βοήθησες να μάθω το πόσο βαθιά στην Ορθόδοξη παράδοση είναι η άποψη αυτή.
Καταρχήν έχουμε σαφή αναφορά από τους Αποστολικούς ακόμα χρόνους μέσω του αγ. Ιγνατίου. Γράφει ξεκάθαρα και αποκλειστικά για τη Μαρία εκ σπέρματος Δαυίδ (διότι το Άγιο Πνέυμα δεν μπορεί να έχει καταγωγή από τον Δαυίδ..).
Δεύτερον, αν διαβάσεις πιο προσεκτικά το (πολύ καλό πράγματι) κείμενο της ΟΟΔΕ, θα δείς ότι υπάρχει και δεύτερη αναφορά από τον αγ. Ιουστίνο, πάλι λίγο μετά τους Αποστολικούς χρόνους (την οποία βαρέθηκα να ψάξω εχθές μιας και βρήκα αμέσως του Ιγνατίου οπότε θεώρησα το θέμα ότι έληξε. Μάλλον όμως θα το κάνω από περιέργεια κάποια στιγμή άμεσα).
Τρίτον υπάρχει ήδη ένας πίνακας που δημοσιεύεις, που όσο και αν θεωρείται απόκρυφος, ή διάτρητος, ωστόσο αντικατοπτρίζει μια αιωρούμενη άποψη μεταξύ των χριστιανών ότι η Μαρία είναι μέσα στη γενεαλογία του Ιησού που οδηγεί στον Δαυίδ.
Άρα, δεν έχουμε και πολλά περιθώρια να αμφισβητήσουμε τα ιστορικά δεδομένα που δεν είναι απλά μόνο ένα απόκρυφο του 6ου αιώνα, αλλά και δύο επιπλέον ξεκάθαρα κείμενα Ορθόδοξων αγίων του 1ου αιώνα!
Άλλωστε, αν ρωτήσεις οποιονδήποτε ιερέα, θα σου απαντήσει αμέσως ότι η Θεοτόκος κατάγεται από τον Δαυίδ. Είναι δηλαδή μια θέση βαθιά ριζωμένη στην παράδοσή μας..
Τελικά ήταν πολύ πιο εύκολο απ’ότι περίμενα. Βρήκα και το άλλο κείμενο του Αγίου Ιουστίνου (1ος αιώνας μ.Χ) και στο παραθέτω:
“2 Ἀπεκάλυψεν οὖν ἡμῖν πάντα ὅσα καὶ ἀπὸ τῶν γραφῶν διὰ τῆς χάριτος αὐτοῦ νενοήκαμεν, γνόντες αὐτὸν πρωτότοκον μὲν τοῦ θεοῦ καὶ πρὸ πάντων τῶν κτισμάτων, καὶ τῶν πατριαρχῶν υἱόν, ἐπειδή, διὰ τῆς ἀπὸ γένους αὐτῶν παρθένου σαρκοποιηθείς, καὶ ἄνθρωπος ἀειδής, ἄτιμος καὶ παθητὸς ὑπέμεινε γενέσθαι.”
Όπως βλέπουμε γράφει ξεκάθαρα εδώ ο άγιος ότι ο Χριστός είναι απόγονος των Πατριαρχών ΕΠΕΙΔΗ Η ΠΑΡΘΕΝΟΣ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟ ΓΕΝΟΣ ΤΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΩΝ.
Και παρακάτω το ξανατονίζει (μήπως και δεν το καταλάβαμε.. 😛 ):
“υἱὸν οὖν ἀνθρώπου ἑαυτὸν ἔλεγεν, ἤτοι ἀπὸ τῆς γεννήσεως τῆς διὰ παρθένου, ἥτις ἦν, ὡς ἔφην, ἀπὸ τοῦ Δαυεὶδ καὶ Ἰακὼβ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἀβραὰμ γένους, ἢ διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν τὸν Ἀβραὰμ πατέρα καὶ τούτων τῶν κατηριθμημένων, ἐξ ὧν κατάγει ἡ Μαρία τὸ γένος·”
Δηλαδή Η ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΑΓΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΔΑΥΙΔ-ΙΑΚΩΒ-ΙΣΑΑΚ-ΑΒΡΑΑΜ.
Ωπα, κάτσε γιατί ξεφύγαμε… Η κουβέντα ήταν για το αν είναι ορθόδοξη παράδοση ότι ο Ιωσήφ και η Μαρία ήταν ξαδέλφια (και αν η γενεαλογία του Λουκά είναι της Παναγίας) και μου το γύρισες σε δαβιδική καταγωγή της Παναγίας τώρα! Είσαι τσακαλο-απολογητάκι. Θα πας μπροστά! Για αυτό το θέμα έχεις καμιά πηγή; Αυτό είναι για μένα πιο ενδιαφέρον, μιας και δεν το είχα ξανακούσει, μα ποτέ!
Θενξ για τις παραπομπές όμως! Θα τις βάλω και στο κυρίως κείμενο. Του Ιουστίνου το κείμενο πάντως είναι σαφές. Του Ιγνάτιου δεν είναι, δυστυχώς (syntax can be a bitch).
Παρεμπιπτόνως, το ζήτημα αυτό ΕΙΝΑΙ κρίσιμο για ένα Χριστιανό. Ο Μεσσίας πρέπει να κατάγεται από τη γενιά του Δαβίδ, αλλιώς οι προφητείες πάνε περίπατο. Οπότε δεν είναι και παράξενο ότι μπήκε τόσος κόπος για να παρουσιαστεί μια καταγωγή του Ιησού από το Δαβίδ… έστω και από μάνα (αν και η βασιλική καταγωγή πάει από πατέρα σε γιο, αλλά αυτό το κάψανε επειδή θέλανε και παρθένα γέννηση αλά ελληνορωμαϊκός ήρωας).
Α, και για να είμαι σαφής, η αγανάκτησή μου στο πρώτο σχόλιο αφορά στο ότι δεν αποδεικνύεται πως η γενεαλογία του Λουκά είναι της Παναγίας (όχι για το αν υπήρχε η παράδοση της δαβιδικής της καταγωγής).
Μπα, δε βαριέσαι.. είτε πάνε είτε δεν πάνε περίπατο οι προφητείες όποιος θέλει να πιστέψει θα πιστέψει και όποιος δεν θέλει να πιστέψει δεν θα πιστέψει ο ίδιος ο Χριστός να του εμφανιστεί. Και ο διάβολος βλέπει συνεχώς το Χριστό. Ε, και; Στο κάτω κάτω οι προφητείες αφορούσαν τους Ιουδαίους που γνώριζαν τον Νόμο και τους προφήτες. Όπως βλέπεις όμως, το 1/3 πίστεψε στο Χριστό. Τα άλλα 2/3 έγιναν διώκτες των μαθητών του. Οι δε αρχιερείς γνώριζαν τους προφήτες καλύτερα από τον οποιονδήποτε. Ελάχιστοι όμως ακολούθησαν το Χριστό. Η πίστη δεν είναι μόνο θέμα γνώσης, παίζει κάποιο ρόλο η γνώση αλλά δεν είναι το σημαντικότερο.
Σού ‘χω και άλλη πηγή του 2ου αιώνα, την οποία μάλιστα δεν την αναφέρουν ούτε οι της ΟΟΔΕ (οι οποίοι ομολογουμένως έχουν κάνει εξαιρετική δουλειά), οπότε να είσαι έτοιμος, μπορεί και να σε αντιγράψουν. 😛
Πρόκειται για το απόκρυφο μεν, Χριστιανικότατο δε, πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου:
“10. 1. Συσκέφθηκαν οι ιερείς και είπαν: «Ας κάνουμε ένα παραπέτασμα για τον Ναό του Κυρίου». Και ο ιερέας πρόσταξε: «Καλέστε μου αμόλυντες παρθένες απο τη φυλή του Δαβίδ». Οι υπηρέτες πήγαν και αναζήτησαν και βρήκαν επτά παρθένες. Θυμήθηκε τότε ο ιερέας και το κορίτσι, την Μαριάμ, που καταγόταν απο τη φυλή του Δαβίδ και ήταν αμόλυντη ενώπιον του Θεού. Πήγαν τότε οι υπηρέτες και την έφεραν. ”
http://www.myriobiblos.gr/bible/apocrypha/iakovos.asp
Ε, πως. Οι προφητείες είναι τα τυπικά προσόντα που λέμε. 😛
Λοιπόν, βάλε μια τελεία στη συζήτηση, γιατί γράφω κι ένα άρθρο σ’αυτή τη φάση για την εκκλησιαστική περιουσία και έχει μπουμπουνιάσει το κεφάλι μου από ΦΕΚ και πίνακες στρεμμάτων. LOL!
Γιατί, δουλεύεις για την εφορία; 🙂
Γιατί δεν αντιγράφεις από την ιστοσελίδα της εκκλησίας ή την ΟΟΔΕ; Και κόπο θα γλιτώσεις και πιο αξιόπιστα θα είναι (τα δικά σου αρθράκια καρντάσι όπως έχω διαπιστώσει, θέλουν τις ψιλοδιορθώσεις τους πως να το κάνουμε.. 😛 )
Ουδείς άσφαλτος, που λέει και η Άντζελα. Το θέμα είναι να παραδέχεσαι τα σφάλματα και να τα διορθώνεις. Καλή η προπαγάνδα και η κλάψα, αλλά καλό είναι να δούμε και λίγο πιο ψύχραιμα το ζήτημα.
Τα κείμενα της ΟΟΔΕ για το ζήτημα είναι ο ορισμός του στρατευμένου κειμένου (χώρια ότι σπάνια παραθέτουν πηγές).
Καλά, τα ευαγγέλια δεν είναι θεόπνευστα;
[…] ▲ […]