| ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ Βιβλικών Αποκρύφων και Ψευδεπιγράφων |
Καλωσήλθατε στο δεύτερο μέρος της σειράς για τα Απόκρυφα και τα Ψευδεπίγραφα της χριστιανικής και εβραϊκής θρησκευτικής γραμματείας. Αυτή τη φορά θα ασχοληθούμε με το απόκρυφο έργο “Το Αναβατικόν Ησαΐου”, πού όπως θα δείτε παρακάτω πρόκειται για ένα χριστιανικό acid trip σχετικά με ένα υποτιθέμενο προφητικό όραμα που είχε ο Ησαΐας για το Χριστό λίγο πριν τον κάνουν φιλέ μινιόν.
Το κείμενο κυκλοφορεί ευρέως στα Αγγλικά, αλλά δεν το έχω βρει πουθενά στα Ελληνικά, εξ ου και η πρωτοβουλία μου να το μεταφράσω. Η δική μου μετάφραση βασίζεται στην αγγλική μετάφραση από τα Αιθιοπικά, με άφθονες συγκριτικές σημειώσεις από λατινικά και ελληνικά χειρόγραφα, που έχει γράψει ο Robert Henry Charles το 1900. Το βιβλίο βρίσκεται στο public domain και μπορείτε να το διαβάσετε ή να το κατεβάσετε από αυτή τη διεύθυνση.
Το αγγλικό κείμενο κοπυ-παστωμένο στα Αγγλικά υπάρχει και σ’αυτή τη σελίδα, αλλά να έχετε υπ’όψιν πως έχει πολλά σφάλματα λόγω απρόσεκτης μεταγραφής.
Να σημειωθεί πως στη μετάφραση στα Ελληνικά έχω χρησιμοποιήσει και τις υποσημειώσεις του βιβλίου, οπότε σε κάποια σημεία το ελληνικό κείμενο μπορεί να διαφέρει από το αγγλικό βάσει του περιεχομένου των υποσημειώσεων αυτών. Συνδέσμους για τα κείμενα μπορείτε να βρείτε παρακάτω, αλλά και στο κεντρικό ευρετήριο αυτής της σειράς.
| ΠΕΡΙΕΧΟMENA |
Εισαγωγή
Το “Αναβατικόν Ησαΐου” είναι ένα αρκετά εκτενές κείμενο 11 κεφαλαίων και συνολικά 296 στίχων. Δεν είναι ακριβώς γνωστό πότε γράφτηκε και υπολογίζεται μεταξύ του τέλους του 1ου αιώνα και του δευτέρου μισού του 2ου αιώνα. Είναι πάντως σίγουρο πως η συγγραφή του ολοκληρώθηκε από Χριστιανό γραφέα άγνωστης ταυτότητας (είναι βέβαιο πως το κείμενο είναι σύνθεση πολλών διαδοχικών συγγραφέων).
Στη χριστιανική γραμματεία εμφανίζεται με διάφορα ονόματα:
- “Απόκρυφο Ησαΐα” στον Ωριγένη (Comm. Matthaei 10,18)
- “Αναβατικόν Ησαΐου” στον Επιφάνειο (Πανάριον 47,2)
- “Όρασις Ησαΐου” (κατάλογος αποκρύφων Montfaucon και Pitra)
- “Διαθήκη Εζεκίου” στον Γεώργιο Κεδρηνό (Τομ.1, σελ.120-121)
- “‘Ergata Īsāyèyās” είναι ο τίτλος του αιθιοπικού κειμένου
- “Ascensio Isaiæ” είναι ο τίτλος του λατινικού κειμένου
Σωζώμενα Χειρόγραφα
Το κείμενο σώζεται σε αρκετά χειρόγραφα σε διάφορες γλώσσες. Το κείμενο του Charles βασίζεται συγκεκριμένα σε 3 αιθιοπικά χειρόγραφα (E), 2 λατινικά (L1, L2) και ένα ελληνικό (G2). Υπάρχει επίσης και ένα χειρόγραφο στα Σλαβονικά (S), ενώ και ένα επιπλέον ελληνικό, το οποίο σώζεται ολόκληρο (σχολιάζεται στο τέλος του άρθρου).
σωζώμενων χειρογράφων
| E | G2 | L1 | L2 | S | |
| 1,1-2,3 | |||||
| 2,4-13 | |||||
| 2,14-3,13 | |||||
| 3,14-4,4 | |||||
| 4,5-5,16 | |||||
| 6,1-16 | |||||
| 6,17 | |||||
| 7,1-19 | |||||
| 7,20-10,25 | |||||
| 10,26-28 | |||||
| 10,29-11,2 | |||||
| 11,3-18 | |||||
| 11,19-40 | |||||
| 11,41-43 |
● E προέρχεται από τα βιβλία α) Ricardo Laurence, “Ascensio Isaiae Vatis, Opusculum pseudepigraphum… cum Versione Latina Anglicanaque publici Iuris factum”, Oxoniae, 1819 και β) August Dillmann, “Ascensio Isaiae Aethiopice et Latine, cum Prolegomenis Adnotationibus criticis et exegeticis, additis Versionum Latinarum Reliquiis edita”, Lipsiae, 1877.
● G2 πρωτοεμφανίζεται στο βιβλίο του Charles και προέρχεται από τους παπύρους του Amherst.
● L1 προέρχεται από το βιβλίο του Angelo Mai, “Scriptorum Veterum Nova Collectio”, III. τμ.ii, 238
● L2 βασίζεται στα βιβλία α) J.C.L. Gieseler, “Vetus Translatio Latina Visionis Iesaiae”, 1832 και β) στην επανέκδοσή του στο βιβλίο του Dillmann του 1877.
● S είναι το σλαβονικό κείμενο μεταφρασμένο στα Λατινικά από τον Gottlieb Nathaniel Bonwetsch ειδικά για το βιβλίο του Charles.
Περίληψη του κειμένου
| ΔΙΑΒΑΣΕ ΤΟ ΚΙ ΕΣΥ Στα Νέα Ελληνικά |
Παρακάτω ακολουθεί μια περίληψη των περιεχομένων του κειμένου. Να έχετε κατά νου πως το κείμενο είναι σύνθεση με πολλούς συγγραφείς και τα γεγονότα δεν παρουσιάζονται σε απόλυτη χρονολογική σειρά. Οι παραπομπές έχουν την κλασσική μορφή /κεφάλαιο/κόμμα/στίχοι/ (Τα γράμματα μετά τους στίχους υποδηλώνουν τον αριθμό της πρότασης, π.χ. “13α” σημαίνει την πρώτη πρόταση του στίχου 13).
Έχει καθιερωθεί το πρώτο κομμάτι του κειμένου να αποκαλείται “Μαρτύριο Ησαΐα” και το δεύτερο κομμάτι “Όραση Ησαΐα”, ενώ το αποκαλυπτικό απόσπασμα στη μέση του πρώτου τμήματος συχνά αποκαλείται και “Διαθήκη Εζεκία”.
| Το Μαρτύριο του Ησαΐα (κεφ.1-5) | |
| 1,1-13 | Κατά το 26ο έτος της βασιλείας του Εζεκία, ο Ησαΐας τον επισκέπτεται και προφητεύει πως ο γιος του, ο Μανασσής, θα στραφεί στη λατρεία του Σατανά. |
| 2,1-6 | Ο Μανασσής γίνεται βασιλιάς και παρασύρει τον Ισραήλ στην ακολασία και τη δαιμονολατρεία. |
| 2,7-16 | Ο Ησαΐας αυτοεξορίζεται στην έρημο μαζί με άλλους προφήτες. Ο Μανασσής δολοφονεί τον Μιχαία. |
| 3,1-13α | Ο ψευδοπροφήτης Βελχειρά αποκτά εξουσία και συκοφαντεί τον Ησαΐα ως προδότη. |
| 3,13β-4,22 | Η Διαθήκη του Εζεκία |
| 3,13β-3,20 | Περιληπτική προφητεία της ζωής του Ιησού. |
| 3,21-4,13 | Προφητεία για τα γεγονότα πριν τη Δευτέρα Παρουσία. |
| 4,14-4,22 | Η Δευτέρα Παρουσία |
| 5,1-16 | Ο Ησαΐας συλλαμβάνεται και εκτελείται (τον κόβουνε κατά μήκος στα δύο με ξύλινο πριόνι). |
| Η Όρασις του Ησαΐα (κεφ.6-11) | |
| 6,1-17 | Ο Ησαΐας πηγαίνει στον Εζεκία και προφητεύει ενώπιόν του και μεγάλου αριθμού προφητών. |
| 7,1-12 | Ο Ησαΐας ξεκινά να προφητεύει. Λέει πως κατέβηκε ένας άγγελος για να τον ανεβάσει στον έβδομο ουρανό. |
| 7,13-8,28 | Ο Ησαΐας περνά μέσα από τους έξι ουρανούς, βλέποντας ορδές αγγέλων να δοξολογούν το Θεό και τον Αγαπητό. |
| 9,1-10,16 | Ο Ησαΐας βλέπει στον έβδομο ουρανό Δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης και τους θρόνους τους και τα λαμπερά ενδύματά τους, καθώς και τα αντίστοιχα δικά του. Επίσης βλέπει και το βιβλίο όπου καταγράφονται όλα τα συμβάντα στον κόσμο· και τέλος τον άγγελο του Πνεύματος και τον Χριστό να δοξολογούν το Θεό. Τέλος ο Χριστός ετοιμάζεται να κατέλθει στη Γη. |
| 10,17-31 | Ο Χριστός κατεβαίνει στη Γη δια μέσου των έξι ουρανών, μεταμφιεζόμενος σε άγγελο του κάθε ουρανού, ώστε να μην τον αναγνωρίσουν. |
| 11,1-17 | Η Μαρία μένει έγκυος και με παρέμβαση του αγγέλου του Πνεύματος ο Ιωσήφ δεν τη διώχνει. Εκείνη γεννά τον Ιησού, αλλά παραμένει παρθένος. Έπειτα οι δύο γονείς κοιτάζουν το βρέφος και καταλαβαίνουν ότι είναι θεός, αλλά ο άγγελος του Πνεύματος τους απαγορεύει να το διαδώσουν. |
| 11,18-22 | Αναφέρεται περιληπτικά πως ο Ιησούς έκανε θαύματα και έπειτα θανατώθηκε, αναστήθηκε, έστειλε τους Αποστόλους να διδάξουν και αναλήφθηκε. |
| 11,23-33 | Ο Ιησούς αναλαμβάνεται στον έβδομο ουρανό, περνώντας δια μέσου των άλλων έξι και όλοι οι άγγελοι απορούν που δεν τον είδαν να κατεβαίνει. Στον έβδομο ουρανό κάθεται στα δεξιά του Θεού. |
| 11,34-43 | Ο Ησαΐας ορκίζει τους παρευρισκόμενους πως δεν θα καταγράψουν την προφητεία, ούτε θα την αποκαλύψουν ποτέ. |
Θεωρίες για τη σύνθεση του κειμένου
Είναι γενικώς αποδεκτό πως το κείμενο δεν γράφτηκε από έναν συγγραφέα, αλλά αποτελεί συγκερασμός των γραφομένων πολλών συγγραφέων.
Σύμφωνα με τη θεωρία του R.H. Charles, υπήρξαν τρεις συγγραφείς (παρακάτω μπορείτε να δείτε και μια γραφική αναπαράσταση της σχέσης μεταξύ τους):
- Ένας Εβραίος, ο οποίος έγραψε το πρώτο τμήμα του “Μαρτυρίου του Ησαΐα” (1,1-2α.6β-13α/ 2,1-3,12/ 5,1β-14) Το κομμάτι αυτό μνημονεύεται από πολλούς συγγραφείς (Ωριγένης, Ιερώνυμος, Αμβρόσιος) και είναι σίγουρα γραμμένο στα τέλη του 1ου αιώνα, αφού θα ήταν και πολύ δύσκολο μετά το 2ο αιώνα να κυκλοφορήσει εβραϊκό κείμενο σε χριστιανικούς κύκλους.
- Ένας Χριστιανός, ο οποίος έγραψε την “Διαθήκη του Εζεκία” (3,13β- 4,18), ενδεχομένως πριν γραφτεί το L2 και η Ελληνική Περίληψη. Ο Charles το τοποθετεί μεταξύ 88 και 100 μ.Χ.
- Ένας δεύτερος Χριστιανός, ο οποίος προσέθεσε το “Όραμα του Ησαΐα” (6,1-9,40/ 11,2-22) Λόγω της συνάφειας του κειμένου με τις “Πράξεις Πέτρου” και το “Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου” τοποθετείται στα τέλη του 1ου αιώνα.
- Επίσης αναγνωρίζει τους υπόλοιπους στίχους (1,2β-6α.13β/ 2,9/ 3,13α/ 4,1α.19-22/ 5,1α.15-16/ 11,41-43) ως μικροδιορθώσεις κατά τη σύνθεση των τριών τμημάτων, η οποία τοποθετείται στις αρχές του 3ου αιώνα, αν όχι στα τέλη του 2ου (βάσει των διαθέσιμων χειρογράφων).
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ κατά R.H. Charles
και ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ
(κλικ στην εικόνα για μεγέθυνση)
| Το Μαρτύριο του Ησαΐα (εβραϊκό) | |
| Το Μαρτύριο του Ησαΐα (α΄ χριστιανικό) | |
| Το Όραμα του Ησαΐα (β΄ χριστιανικό) | |
| Συνδετικές Προτάσεις |
Υπάρχει και μια διαφορετική άποψη του E. Norelli, ο οποίος αν και συμφωνεί για το σύνθετο χαρακτήρα του κειμένου, θεωρεί πως ολόκληρο το κείμενο εκφράζει της απόψεις μια προφητικής δοκητιστικής* χριστιανικής σέκτας, ενδεχομένως παρόμοιας με εκείνη που επικρίνει ο Ιγνάτιος Αντιοχείας στις επιστολές του “Προς Σμυρναίους” και “Προς Τραλλιανοίς”. Ο Norelli θεωρεί πως το “Όραμα Ησαΐου” είναι παλαιότερο και τα κεφάλαια 1-5 αποτελούν μια μεταγενέστερη πεσιμιστική εισαγωγή στο κείμενο. Τοποθετεί τη συγγραφή στα τέλη του 1ου αιώνα, πριν το Κατά Ματθαίον (δεδομένης της εντελώς διαφορετικής διήγησης για τη σύλληψη του Ιησού).
* Ο Δοκητισμός πρέσβευε πως ο Ιησούς όταν κατέβηκε στη γη δεν ήταν κανονικός άνθρωπος, αλλά φάντασμα ή οπτασία. Ως εναλλακτική χριστολογία εμφανίστηκε πολύ νωρίς (ενδεχομένως και στα τέλη του 1ου αιώνα) και καταδικάστηκε ως αίρεση από τη Σύνοδο της Νικαίας το 325 μ.Χ.
Παρατηρήσεις για το κείμενο
Ομολογουμένως το περιεχόμενο του κειμένου είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον καθώς ανοίγει ένα παράθυρο στην πρώιμη χριστιανική σκέψη και κοσμοθέαση· ιδιαίτερα χρήσιμο σε όσους ασχολούνται με τις απαρχές της συγκεκριμένης θρησκείας. Παρακάτω σημειώνω σημεία τα οποία θεωρώ ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.
Δαιμονολογία
Το “Αναβατικό” έχει μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα δαιμονολογία. Στο κείμενο εμφανίζονται επανειλημμένα ονόματα δαιμονικών οντοτήτων, αν και δεν είναι ευδιάκριτο αν πρόκειται για πολλαπλές οντότητες ή διάφορα ονόματα για την ίδια.
| Βελίαρ | Γνωστός και ως Βελίαλ. Είναι ο κύριος δαίμονας στο “Αναβατικό” στου οποίου τη λατρεία στρέφεται ο Μανασσής. Εμφανίζεται ως δαίμονας της ανομίας και κύριος του επίγειου κόσμου (το οποίο είναι παράδοξο, υπό την έννοια ότι στην παραδοσιακή χριστιανική μυθολογία ο τίτλος αυτός αποδίδεται στον Σατανά. Ενδεχομένως να έχουμε περίπτωση… υπεργολαβίας ή πιο πιθανά σύγχυσης ρόλων. Έχει και την προσωνυμία “Μεχεμβέκος” ή “Matanbuchus” και φαίνεται να κατοικεί στον ουρανό ως πνεύμα του αέρα (συνήθης άποψη για τους δαίμονες). |
| Σατανάς | Ονοματίζεται λιγότερο στο “Αναβατικό” και εμφανίζεται να επηρεάζει τον Μανασσή (ο Ησαΐας δε λέει πως η διαστροφή του από το Σατανά είναι αναπόφευκτη). Δεν είναι σαφές αν πρόκειται για το ίδιο ον με τον Βελίαρ, αν και δε μοιάζει να ισχύει αυτό. Εμφανίζεται στο κείμενο και με τον τίτλο “Σαμμαήλ” και “Μαλχιρά” (λέξη μοναδική στο “Αναβατικό” αγνώστου ετυμολογίας). Η λέξη “σατανάς” χρησιμοποιείται και στον πληθυντικό ως συνώνυμο της λέξης “δαίμονας”. |
Στο “Αναβατικό” εμφανίζεται και η λέξη “Αγουήλ” ως συνώνυμο του Αβαδδών και της Γέενας, και δηλώνει τον τόπο όπου βρίσκονται οι χαμένες ψυχές. Η αναφορά είναι σημαντική (στο 10,8) διότι αντίθετα με το κλασσικό δόγμα που θέλει τον Ιησού να κατεβαίνει στον Άδη για να διδάξει στους νεκρούς, εδώ αποστέλλεται στη Σεόλ, αλλά όχι στον Αγουήλ. Εμφανίζεται μια διάκριση, δηλαδή, μεταξύ των απλών νεκρών και των καταραμένων νεκρών που βρίσκονται σ’αυτήν την πρωτοχριστιανική Κόλαση.
Η βασιλεία του Μανασσή (2,1-6)
Εδώ έχουμε μια περίληψη της συμπεριφοράς του Μανασσή κατά τη βασιλεία του, οπότε κατήργησε τα διατάγματα του πατέρα του και επανέφερε τον Ισραήλ στη λατρεία του Βάαλ. Η βάση αυτής της διήγησης εντοπίζεται στη Βίβλο, στο Δ΄ Βασιλειών, κεφάλαιο 21. Εδώ εξελίσσεται περαιτέρω με τον ψευδοπροφήτη Βελχειρά, ο οποίος συκοφαντεί τον Ησαΐα και ωθεί τον Μανασσή να τον εκτελέσει δια πριονισμού (η παράδοση αυτή βρίσκεται και στον Ταλμούδ).
Η Δευτέρα Παρουσία (3,20-4,22)
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το αποκαλυπτικό όραμα που προσέθεσε ο πρώτος Χριστιανός συγγραφέας και είναι γνωστό ως “Διαθήκη του Εζεκία” και είναι ιδιαίτερα σημαντικό αφού φέρεται να γράφτηκε την ίδια περίοδο με την αποκάλυψη του Ιωάννη. Είναι προφανές ότι τα μοτίβα και στα δύο κείμενα είναι κοινά. Στο “Αναβατικό” τα γεγονότα της Αποκάλυψης εμφανίζονται με την εξής σειρά:
- Θα υπάρχει μεγάλη αναστάτωση και θα εμφανιστούν πολλοί ποιμένες που θα οδηγήσουν το ποίμνιό τους στην καταστροφή, λόγω της υπεροψίας και της φιλαργυρίας τους. Άγιοι άνθρωποι και προφήτες θα υπάρχουν ελάχιστοι.
- Ο Βελίαρ θα λάβει τη μορφή ανθρώπου, ενός άνομου βασιλιά, θα σκοτώσει έναν από τους Δώδεκα Αποστόλους, θα κάνει θαύματα, θα αυτοανακηρυχθεί θεός και θα βασιλέψει για 3½ χρόνια.
- Μετά από το διάστημα αυτό θα έρθει ο Ιησούς και θα πατάξει τον Βελίαρ, θα τιμήσει όσους του αντιστάθηκαν και θα τιμωρήσει όσους τον λάτρεψαν.
- Μετά συμβαίνουν τα γεγονότα της Όρασης Βαβυλώνος (Ησ 13) μια προφητεία του Ησαΐα από τη Βίβλο, η οποία περιγράφει την καταστροφή της Βαβυλώνας.
Ο Βελίαρ και οι ακόλουθοί του, σε εικόνα από το βιβλίο “Buch Belial” του Jacobus de Teramo (1473). Παρατηρήστε την εμφάνισή του ως επίγειου βασιλιά. Πηγή: Wikipedia
O Charles είναι της άποψης πως ο βασιλιάς στον οποίο μεταμορφώνεται ο Βελίαρ, ο άνομος βασιλιάς που εκτελεί έναν από τους Δώδεκα, έχει σκοτώσει τη μάνα του και αυτοανακηρύσσεται θεός, δεν είναι άλλος από τον Νέρωνα. Ο Νέρωνας είχε τόσο τρομερή φήμη που ακόμη και μετά το θάνατό του κυκλοφορούσαν θρύλοι πως ήταν ζωντανός και θα επέστρεφε για να ανακτήσει το θρόνο του. Σε συνδυασμό με τους διωγμούς που έκανε, δεν είναι παράδοξο που οι Χριστιανοί άρχισαν να τον βλέπουν ως δαίμονα. Περισσότερα για την εμφάνιση του θρύλου του Νέρωνα και το συγκερασμό με τους μύθους του Αντίχριστου και του Βελίαρ μπορείτε να διαβάσετε στο βιβλίο του Charles (σελ.li-lxxiii).
Οι Επτά Ουρανοί (7,13-10,16)
Είναι προφανές πως μεγάλη σημασία στο κείμενο παίζει το εβραϊκό δόγμα των επτά ουρανών, οι οποίοι περιγράφονται ως εξής το κείμενο:
| 1ος ● | 7,13-17 | Ένας Θρόνος, αριστερά λαμπροί άγγελοι και δεξιά λαμπρότεροι άγγελοι, οι οποίοι δοξολογούν το Θεό στον 7ο ουρανό. |
| 2ος ● | 7,18-23 | Όμοιος με τον 1ο ουρανό, αλλά οι άγγελοι είναι λαμπρότεροι από εκείνους του 1ου ουρανού (το μοτίβο αυτό συνεχίζεται σε όλους τους ουρανούς). |
| 3ος ● | 7,24-27 | Όμοιος με τον 2ο ουρανό, αλλά εδώ κανείς δεν ασχολείται με τα επίγεια. |
| 4ος ● | 7,28-31 | Όμοιος με τον 3ο ουρανό. |
| 5ος ● | 7,32-37 | Όμοιος με τον 4ο ουρανό. Οι 5 πρώτοι ουρανοί έχουν μόνο μερική επικοινωνία με τον 6ο και τον 7ο ουρανό. |
| 6ος ● | 8,1-28 | Εδώ δεν υπάρχει Θρόνος και όλοι οι άγγελοι είναι ίσοι σε δόξα και δοξολογία και διοικούνται απ’ευθείας από τον 7ο ουρανό. Οι άγγελοι δε αποκαλούν με το όνομά τους τα μέλη της Αγίας Τριάδας. |
| 7ος ● | 9-10,16 | Ο 7ος ουρανός είναι ο τόπος κατοικίας της Αγίας Τριάδας και απαγορεύεται να εισέλθουν σ’αυτόν οι θνητοί. Εδώ επίσης καταλήγουν οι Δίκαιοι θνητοί μετά θάνατον και εδώ υπάρχει και ένα βιβλίο στο οποίο καταγράφονται όλα τα τεκταινόμενα του θνητού κόσμου. |
Η παράδοξη Αγία Τριάδα (κεφ.9-10)
Εκ πρώτης όψεως το κείμενο μοιάζει να υποστηρίζει την κλασσική τριαδική υπόσταση του Θεού, αλλά μια προσεκτική ανάγνωση αποκαλύπτει σημαντικές λεπτομέρειες και πιθανότατα σε αυτές να οφείλεται και το ότι το κείμενο θεωρείται απόκρυφο.
Ο Υιός αναφέρεται επανειλημμένα ως “Αγαπητός” και ονοματίζεται συγκεκριμένα ως “Χριστός” και ως “Ιησούς”, αλλά και “Άρρητος” και “Μονογενής”. Είναι δε αποδέκτης της δοξολογίας των αγγέλων που κατοικούν στους ουρανούς και αποκαλείται “Θεός”.
Το Άγιο Πνεύμα είναι κάπως προβληματικό στο κείμενο, γιατί δεν εμφανίζεται τόσο ως υπόσταση του Θεού, αλλά ως άγγελος που μεταφέρει τη θεία σοφία στους ανθρώπους. Στο κείμενο ονομάζεται “Άγγελος του Πνεύματος” και “Άγγελος του Αγίου Πνεύματος” και ταυτίζεται με τον Γαβριήλ (αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στο 11,4 και σαφώς στο 3,16). Παρόμοια άποψη για το ζήτημα έχει και ο Ωριγένης, που θεωρεί πως τα δύο σεραφείμ που είδε ο Ησαΐας στη Βίβλο (Ησ 6) είναι ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Αντίθετα με τον Υιό, δεν αποκαλείται “Θεός”
Ο Πατήρ στο κείμενο αναφέρεται ως “Περίλαμπρος” και εμφανίζεται ανώτερος από τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα, αφού και οι δύο τον λατρεύουν και τον δοξολογούν (9,40). Προφανώς ο συγγραφέας του “Οράματος” δε θεωρεί τον Ιησού και το Άγιο Πνεύμα ισάξιους του Πατρός.
Σύλληψη και Γέννηση του Χριστού (11,1-17)
Σε αυτό το απόσπασμα περιγράφεται η σύλληψη και η γέννηση του Ιησού και ακόμη και μια περιστασιακή ανάγνωση καθιστά φανερές αρκετές σημαντικές διαφορές· ειδικά σε δογματικό επίπεδο.
Κατ’αρχάς έχουμε ένα ιδιαίτερο σημαντικό σημείο στην αρχή κιόλας, όπου η Μαρία μένει έγκυος ξαφνικά και χωρίς να ερωτηθεί, όπως στην κλασσική διήγηση. Η εγκυμοσύνη δε αποτελεί έκπληξη και για τη Μαρία και για τον Ιωσήφ, ο οποίος σκέφτεται να τη διώξει (όταν παντρεύτηκαν ήταν ήδη έγκυος). Όμοια με την ευαγγελική διήγηση, ο Ιωσήφ πείθεται να μη διώξει τη Μαρία λόγω θεϊκής παρέμβασης (του Αγίου Πνεύματος εν προκειμένω) και δεν την άγγιξε καθόλου… σεξουαλικά.
Όταν η Μαρία γεννάει, μένει αειπάρθενος κατά την καθολική έννοια, δηλαδή διατηρεί τον παρθενικό της υμένα και μετά τη γέννα. Όταν δε είδαν το βρέφος, και οι δύο μένουν έκθαμβοι και καταλαβαίνουν πως το παιδί είναι θεϊκό (προφανώς στην κλασσική διήγηση αυτό το γνωρίζουν ήδη).
Το ζευγάρι δείχνει να μένει μόνιμα στη Βηθλεέμ. Αυτό φαίνεται πλαγίως από το ότι οι κάτοικοι της Βηθλεέμ γνωρίζουν και ότι η Μαρία είναι παρθένα και ότι είναι φρεσκοπαντρεμένη με τον Ιωσήφ. Επειδή η Βηθλεέμ βούηξε με την παράξενη γέννα, η οικογένεια μετακομίζει στη Ναζαρέτ.
Τέλος, ο συγγραφέας δηλώνει απερίφραστα πως η γέννηση του Ιησού πέρασε εντελώς απαρατήρητη από όλους τους ανθρώπους, και όλους τους πρίγκηπες και όλα τα ουράνια όντα. Αυτή η ιστορία δεν έχει χώρο ούτε για τους Μάγους με τα δώρα, ούτε το παραλήρημα του Ηρώδη.
Η Ελληνική Περίληψη
| ΔΙΑΒΑΣΕ ΤΟ ΚΙ ΕΣΥ Στα Αρχαία Ελληνικά |
Σε σχέση με το αποκατεστημένο κείμενο του Charles, το καλύτερα σωζόμενο ελληνικό κείμενο, η Ελληνική Περίληψη, είναι σαφώς συντομότερο, με 3 κεφάλαια και 76 στίχους.
Το πρώτο κεφάλαιο είναι παρόμοιο με το πρώτο κεφάλαιο του “Αναβατικού”, όπου ο Ησαΐας ενημερώνει τον Εζεκία για το μελλοντικό ποιόν του γιου του. Η μόνη ουσιαστική διαφορά είναι ότι αναφέρεται πως η κολυμβήθρα του Σιλωάμ σκάφτηκε από τον ίδιο τον Ησαΐα.
Το δεύτερο κεφάλαιο περνάει στο ψητό και περιγράφει την άνοδο του Ησαΐα στον έβδομο ουρανό, το τι είδε εκεί και την κάθοδο του Ιησού στο θνητό κόσμο. Ουσιαστικές διαφορές δεν υπάρχουν εδώ, πέρα από το ότι ο Ησαΐας φέρεται να δηλώνει πως δεν θέλει να ξανακατέβει στη γη, αλλά εν τέλει το κάνει διότι πρέπει να βασανιστεί από το Μανασσή, όπως ορίστηκε.
Το τρίτο κεφάλαιο περιγράφει την άνοδο του Μανασσή στο θρόνο, την αποστασία του Ισραήλ, τη φυγή των προφητών, τη σύλληψη και την εκτέλεση του Ησαΐα. Η διήγηση είναι όμοια, αλλά προστίθεται μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: ο Μανασσής προσπαθεί να εκτελέσει τον Ησαΐα πριονίζοντάς τον με σιδερένιο πριόνι, αλλά είναι αδύνατο να τον πληγώσει επειδή είναι στη μοίρα του Ησαΐα να πεθάνει με ξύλινο πριόνι. Εν τέλει ο Ησαΐας ενημερώνει τον Μανασσή, ώστε να μπορέσει να τον σκοτώσει.
Η ανάγνωση του κειμένου καθιστά ακόμα πιο φανερό το γεγονός ότι το “Αναβατικό” είναι ανακατεμένο χρονολογικά και σύνθεση πολλών συγγραφέων. Αυτό το κείμενο είναι συνολικά σαφώς πιο καλογραμμένο (και πλατειάζει λιγότερο).
On the way to Ithaca 
Τα σχόλιά σας είναι ευπρόσδεκτα / Your comments are welcome