[Ydw] Η εκ των υστέρων πλάνη υποβαθμίζει την επιστήμη

Hindsight Devalues Science 17.08.2007 © Eliezer Yudkowsky Άρθρο της σειράς: “Μυστηριώδεις απαντήσεις σε μυστηριώδεις ερωτήσεις” « Προηγούμενο | Επόμενο »

Ευρετήριο κειμένων του Eliezer Yudkowsky

Αυτό το απόσπασμα από το “Εξερευνώντας την Κοινωνική Ψυχολογία” του Meyers αξίζει να το διαβάσεις ολόκληρο. Ο Cullen Murphy, ο αρχισυντάκτης του περιοδικού “The Atlantic” είπε κάποτε πως οι κοινωνικές επιστήμες δεν παρουσιάζουν “καμία ιδέα ή συμπέρασμα που δεν μπορεί να βρεθεί σε μία εγκυκλοπαίδεια με λόγια μεγάλων ανδρών… Κάθε μέρα οι κοινωνιολόγοι βγαίνουν στον κόσμο. Κάθε μέρα ανακαλύπτουν πως η συμπεριφορά του κόσμου είναι πάνω-κάτω αυτή που θα περιμέναμε”.

Φυσικά, αυτά που “περιμένει” είναι όλα εκ των υστέρων πλάνη. (Εκ των υστέρων πλάνη: Τα άτομα που γνωρίζουν την πραγματική απάντηση σε ένα ερώτημα, αποδίδουν μεγαλύτερη πιθανότητα στο ότι “θα μπορούσαν” να είχαν μαντέψει την απάντηση αυτή, σε σχέση με άτομα που πρέπει να μαντέψουν χωρίς να γνωρίζουν την απάντηση).

Ο ιστορικός Arthur Schlesinger Jr. απέρριπτε επιστημονικές μελέτες σε στρατιώτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως “κραυγαλέα απόδειξη” κοινής λογικής. Για παράδειγμα:

• 1. Οι πιο μορφωμένοι στρατιώτες είχαν περισσότερα προβλήματα προσαρμογής από τους λιγότερο μορφωμένους στρατιώτες (Οι κουλτουριάρηδες δεν ήταν τόσο προετοιμασμένοι για το στρες της μάχης όσο εκείνοι που “φάγαν τη ζωή με το κουτάλι”)
• 2. Οι Αμερικανοί στρατιώτες από Νότιες Πολιτείες τα βγάζανε πέρα με το κλίμα των νησιών του Νοτίου Ειρηνικού σε σχέση με εκείνους που κατάγονταν από τις Βόρειες Πολιτείες (Οι Νότιοι ήταν συνηθισμένοι στον ζεστό καιρό).
• 3. Οι λευκοί οπλίτες ήταν πιο πρόθυμοι να προαχθούν σε βαθμό εφέδρου αξιωματικού σε σχέση με τους μαύρους. (Τα πολλά χρόνια καταπίεσης είχαν επηρεάσει την επιθυμία τους για επίτευξη στόχων).
• 4. Οι Νότιοι μαύροι προτιμούσαν τους Νότιους από τους Βόρειους αξιωματικούς (επειδή οι Νότιοι αξιωματικοί είχαν μεγαλύτερη εμπειρία να αλληλεπιδρούν με μαύρους).
• 5. Κατά τη διάρκεια του πολέμου οι στρατιώτες είχαν μεγαλύτερη επιθυμία να επιστρέψουν σπίτι σε σχέση με την περίοδο μετά το τέλος του πολέμου (κατά τη διάρκεια ήξεραν ότι βρίσκονται σε θανάσιμο κίνδυνο).

Πόσα από αυτά τα ευρήματα νομίζεις πως θα μπορούσες να είχες προβλέψεις εκ των προτέρων; 3 στα 5; 4 στα 5; Υπάρχουν περιπτώσεις όπου θα μπορούσες να είχες προβλέψει το αντίθετό; Όπου το μοντέλο σου θα έκανε λάθος; Σκέψου το λίγο πριν συνεχίσεις…

Σε αυτή την επείδηξη (του Paul Lazarsfeld μέσω του Meyers), όλα τα ευρήματα που αναφέρω παραπάνω είναι τα αντίθετα από αυτά που βρέθηκαν. Πόσες φορές χτυπήθηκε το μοντέλο σου; Πόσες φορές παραδέχθηκες ότι έκανες λάθος; Τόσο καλό ήταν και το μοντέλο σου. Η δύναμή σου ως ρασιοναλιστής είναι η ικανότητά σου η φαντασία να σε μπερδεύει περισσότερο από την πραγματικότητα.

Εκτός, βέβαια, κι αν ξαναντιστρέψω τα αποτέλεσματα. Τι λες;

Τις νοητικές σου διεργασίες τώρα, που πράγματι δεν ξέρεις την απάντηση, τις νιώθεις διαφορετικές από τις νοητικές διεργασίες που χρησιμοποίησες για να εκλογικεύσεις οποιαδήποτε από τις “γνωστές” απαντήσεις;

H Daphna Baratz χώρισε τους φοιτητές της μεταξύ δύο υποτιθέμενων ευρημάτων, μεταξύ μιας αληθινής πρότασης (“Σε καιρούς ευμάρειας οι άνθρωποι ξοδεύουν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους απ’ότι σε καιρούς λιτότητας”) και μιας εντελώς αντίθετης. Και στις δυο περιπτώσεις οι φοιτητές είπαν πως η πρόταση που τους δόθηκε ήταν “αυτή που θα είχαν προβλέψη”. Τελείως κοινότυπη εκ των υστέρων πλάνη.

Η οποία οδηγεί τον κόσμο να νομίζει πως δε χρειάζονται την επιστήμη, αφού θα μπορούσαν “να το είχαν προβλέψει” από μόνοι τους.

(Άλλωστε, αυτό δεν περίμενες να ακούσεις;)

Η εκ των υστέρων γνώση μας κάνει να υποτιμάμε συστηματικά την έκπληξη που προκαλούν τα επιστημονικά ευρήματα, ειδικά τις ανακαλύψεις που κατανοούμε —εκείνες που φαντάζουν πραγματικές σε εμάς, εκείνες που μπορούμε να προσκολλήσουμε στο μοντέλο που έχουμε σκαρφιστεί για τον κόσμο. Αν κατέχεις από νευρολογία ή φυσική και διαβάσεις κάποια είδηση για το θέμα, τότε πιθανότητα υποτιμάς το πόσο συναρπαστική ήταν η ανακάλυψη για τον κλάδο. Αυτό είναι άδικο και υποτιμά τη συνεισφορά των ερευνητών· και ακόμα χειρότερα, θα σε εμποδίσει από το να καταλάβεις πότε βρίσκεσαι ενώπιον στοιχείων που δεν ταιριάζουν με αυτό που πραγματικά θα περίμενες.

Πρέπει να κάνουμε συνειδητή προσπάθεια να σοκαριζόμαστε επαρκώς.