|
If You Demand Magic, Magic Won’t Help 22.03.2008 © Eliezer Yudkowsky |
Οι περισσότερες μάγισσες δεν πιστεύουν στους θεούς. Φυσικά, γνωρίζουν πως οι θεοί υπάρχουν. Ενίοτε έχουν και επαφές μαζί τους. Αλλά δεν πιστεύουν σ’αυτούς. Θα ήταν σα να πιστεύεις στον ταχυδρόμο.
Terry Pratchett, Witches Abroad
Μια φορά κι έναν καιρό, συλλογιζόμουνα τη φιλοσοφία των ιστοριών φαντασίας.
Και πριν αρχίσει να με ψέγει κανείς για την “αδυναμία μου να εκτιμήσω τη φαντασία” επιτρέψτε μου να πω πως μεγάλωσα σε ένα σπίτι γεμάτο με φαντασία, απλή και επιστημονική. Διαβάζω ιστορίες φαντασίας από τα πέντε μου και μια στο τόσο προσπαθώ και να γράψω ιστορίες φαντασίας. Και δεν είμαι από εκείνους που προσπαθούν να γράψουν ιστορίες ενός είδους χωρίς να έχουν αναλογιστεί τη φιλοσοφία του είδους. Από πού νομίζετε πως προέρχονται οι ιδέες για ιστορίες;
Εν πάσι περιπτώσει…
Συλλογιζόμουνα, που λέτε, τη φιλοσοφία των ιστοριών φαντασίας και συνειδητοποίησα πως αν υπήρχαν πράγματι δράκοι στον κόσμο μας -αν μπορούσες να πας στο ζωολογικό κήπο ή ακόμα και σε ένα μακρινό βουνό, και να δεις από κοντά ένα δράκο που ξεφυσάει φωτιές -ενώ κανείς δεν είχε δει ποτέ μια ζέβρα- τότε οι ιστορίες φαντασίας μας θα περιείχαν πολλές ζέβρες, ενώ οι δράκοι θα ήταν αδιάφοροι.
Αυτό θα πει να στριμώχνεις τον εαυτό σου στη γωνία. Το γρασίδι είναι πάντα πιο πράσινο από την άλλη μεριά της μη πραγματικότητας.
Σε μια αρκετά συνηθισμένη πλοκή ιστορίας φαντασίας, ο πρωταγωνιστής μας από τη Γη, ένας συμπαθέστατος τύπος με χάλια βαθμούς στο σχολείο ή ένα τεράστιο στεγαστικό δάνειο, αλλά καλός τη καρδία, ξαφνικά βρίσκεται σε έναν άλλο κόσμο, όπου η μαγεία αντικαθιστά την επιστήμη. Ο πρωταγωνιστής μας συνήθως αρχίζει να μαθαίνει μαγεία και λίαν συντόμως γίνεται ένας (πανίσχυρος) μάγος.
Ιδού το ερώτημα -και ναι, ξέρω πως είναι λιγάκι αυστηρό, αλλά πρέπει να ειπωθεί: Θεωρώ πως οι περισσότεροι αναγνώστες τέτοιων μυθιστορημάτων μπαίνουν στη θέση του πρωταγωνιστή και φαντασιώνονται ότι γίνονται και οι ίδιοι μάγοι· εύχονται να μπορούσαν να αποκτήσουν μαγεία. Και δεδομένων των δημογραφικών αναλογιών, οι περισσότεροι αναγνώστες τέτοιων μυθιστορημάτων δεν είναι επιστήμονες.
Γεννήθηκαν σε ένα κόσμο επιστήμης και δεν έγιναν επιστήμονες. Τι τους κάνει να νομίζουν πως αν είχαν γεννηθεί σε ένα κόσμο μαγείας, θα είχαν γίνει μάγοι;
Αν δεν τηρούν την επιστημονική στάση, πως τίποτα δεν είναι “απλό” – αν δεν έχουν την ικανότητα να ενδιαφέρονται για απλά πραγματικά πράγματα- πώς θα τους βοηθούσε η ύπαρξη μαγείας; Αν είχαν μαγεία, τότε αυτή θα ήταν απλά πραγματική και θα έχανε τη μαγεία του απρόσιτου. Μπορεί στην αρχή να ενθουσιάζονταν, αλλά (όπως και οι νικητές του λαχείου που μετά από έξι μήνες δεν είναι όσο ευτυχισμένοι περίμεναν) ο ενθουσιασμός θα χανόταν. Πιθανότητα μόλις χρειαζόταν να μελετήσουν ξόρκια.
Εκτός και αν μπορούν να αποκτήσουν την ικανότητα να χαίρονται με τα απλά πραγματικά. Να ενθουσιάζονται με το παραπέντε, όσο με το να πετάν καβάλα σε ένα δράκο· να ενθουσιάζονται με το να παράγουν φως με τον ηλεκτρισμό, όσο με το να παράγουν φως με μαγεία… ακόμα και αν χρειάζεται και λίγη μελέτη ενδιάμεσα….
Μη με παρεξηγείτε. Δεν κλάνω τους δράκους. Ποιος ξέρει, μπορεί και να δημιουργήσουμε κανένα σε λίγο καιρό.
Αλλά αν δεν έχετε την ικανότητα να διασκεδάζετε με το παραπέντε, παρόλο που είναι απλά πραγματικό, τότε μόλις οι δράκοι γίνουν πραγματικοί, θα ενθουσιάζεστε με τους δράκους, όσο και με το παραπέντε.
Θεωρείτε πως θα προτιμούσατε να ζείτε στο Μέλλον, παρά στο παρόν; Αρκετά κατανοητή επιλογή. Τα πράματα φαίνεται διαρκώς να βελτιώνονται με τον καιρό.
Μην ξεχνάτε όμως πως σε σχέση με το Μεσαίωνα, πριν μια χιλιετία, αυτό εδώ είναι το Μέλλον. Έχετε δυνατότητες που ούτε βασιλιάδες δεν μπορούσαν να ονειρευτούν.
Αν συνεχιστεί η τρέχουσα τάση, το Μέλλον ίσως είναι ένα πολύ ωραίο μέρος για να ζει κανείς. Αλλά αν βρεθείτε στο Μέλλον, αυτό που θα βρείτε, όταν φτάσετε, θα είναι άλλο ένα Τώρα. Αν δεν έχετε τη στοιχειώδη ικανότητα να απολαμβάνετε το Τώρα -αν η συναισθηματική σας ενέργεια μπορεί να διοχετευτεί μόνο στο Μέλλον, αν μπορείτε μόνο να ελπίζετε για ένα καλύτερο αύριο- τότε κανένα πέρασμα του χρόνου δεν πρόκειται να σας βοηθήσει.
(Ναι, στο Μέλλον ίσως να υπάρχει κάποιο χάπι που να λύνει αυτό το συναισθηματικό πρόβλημα -το να κοιτάζει κάποιος μόνο προς το Μέλλον. Δε νομίζω πως ακυρώνει το βασικό μου επιχείρημα: τι είδους χάπια είναι σωστό να θέλουμε να παίρνουμε.)
Ο Matthew C., που σχολιάζει εδώ στο Less Wrong, μοιάζει ιδιαίτερα ενθουσιασμένος με μια άτυπη “θεωρία” του Rupert Sheldrake που ”εξηγεί” φαινόμενα που δεν έχουν εξήγηση, όπως η αναδίπλωση πρωτεϊνών ή η συμμετρία των χιονονιφάδων. Αλλά γιατί ο Matthew C. δεν ενθουσιάζεται το ίδιο με… ας πούμε την Ειδική Σχετικότητα; Η Ειδική Σχετικότητα είναι ήδη γνωστό ότι είναι νόμος, οπότε γιατί δεν ενθουσιάζεται ακόμη περισσότερο μαζί της; Το προσόν του να ενθουσιάζεται με έναν ήδη γνωστό νόμο είναι ότι ο ενθουσιασμός σου σίγουρα δε θα πάει χαμένος.
Αν η θεωρία του Sheldrake γινόταν αποδεκτή και διδασκόταν στα δημοτικά, ο Matthew C. θα αδιαφορούσε γι’αυτή. Αλλιώς γατί να ενθουσιάζεται με αυτό το συγκεκριμένο νόμο που πιστεύει πως είναι νόμος της Φυσικής, αλλά όχι με άλλους νόμους;
Η χειρότερη καταστροφή που θα μπορούσε να συμβεί στους Νεοεποχιστές, θα ήταν οι τελετές τους να αρχίσουν να λειτουργούν αξιόπιστα και να εμφανίζονται πραγματικά UFO στον ουρανό. Τι νόημα θα είναι να πιστεύει κανείς στους εξωγήινους, αν απλά υπήρχαν και οποιοσδήποτε μπορούσε να τους δει; Σε ένα κόσμο γεμάτο ψυχικές δυνάμεις, οι Νεοεποχιστές θα πίστευαν στις ψυχικές δυνάμεις, όσο ενδιαφέρεται κάποιος σήμερα να πιστέψει στη βαρύτητα (πέρα από τους επιστήμονες, φυσικά, που η βαρύτητα τους ενδιαφέρει ιδιαίτερα).
Γιατί είμαι τόσο αρνητικός με τη μαγεία; Θα ήταν τόσο κακό να υπήρχε μαγεία;
Δεν είμαι πράγματι αρνητικός με τη μαγεία. Μην ξεχνάτε πως ενίοτε γράφω ιστορίες φαντασίας. Αλλά με ενοχλεί αυτή η ψυχολογία που αν κάποιος είχε γεννηθεί σε έναν κόσμο όπου τα ξόρκια και τα μαγικά φίλτρα δούλευαν, τότε θα ονειρευόταν έναν κόσμο που τα οικιακά αγαθά θα παράγονταν σε αφθονία από αυτοματοποιημένες γραμμές μαζικής παραγωγής.
Μέρος του να δένεσαι με την πραγματικότητα, τόσο σε συναισθηματικό, όσο και σε διανοητικό επίπεδο, είναι να το πάρεις απόφαση πως όντως κατοικείς εδώ. Μόνο τότε μπορεί να δεις αυτό τον κόσμο, τον κόσμο σου, και τις ευκαιρίες που σου προσφέρεις, χωρίς να εύχεσαι να μην τον έβλεπες.
Δε θέλω να υπερβάλλω, αλλά εγώ έχω βρει πολλούς δράκους να πολεμήσω και μαγικά να μάθω σ’αυτό τον κόσμο που γεννήθηκα. Αν μεταφερόμουνα στον κόσμο της φαντασίας, δε θα μου έκανε εντύπωση αν προσπαθούσα να μάθω την υπέρτατη απαγορευμένη μαγεία…
…διότι για ποιο λόγο η μεταφορά μου σε έναν μαγικό κόσμο να με αλλάξει; Δεν έχει σημασία πού είσαι, αλλά ποιος είσαι.
Θυμηθείτε λοιπόν τον Ψαλμό Κατά Της Μεταφοράς Σε Ένα Εναλλακτικό Σύμπαν:
Αν είναι να είμαι ευτυχισμένος οπουδήποτε
Ή να γίνω σπουδαίος οπουδήποτε
Ή να μάθω πραγματικά μυστικά οπουδήποτε
Ή να σώσω τον κόσμο οπουδήποτε
Ή να νιώσω δυνατός οπουδήποτε
Ή να βοηθήσω ανθρώπους οπουδήποτε
Ας το κάνω σ’αυτή την Πραγματικότητα.
On the way to Ithaca 
Τα σχόλιά σας είναι ευπρόσδεκτα / Your comments are welcome