Ο Blaise Pascal (1623-1662) ήταν Γάλλος μαθηματικός και φυσικός και έκανε μεγάλη πρόοδο στη μαθηματικοποίηση των νόμων των πιθανοτήτων. Ταυτόχρονα έλαβε μέρος στη διαμάχη μεταξύ Γιανσενιτών και Ιησουιτών γράφοντας το γνωστό του βιβλίο “Σκέψεις” (Pensées) το οποίο περιέχει και το διαβόητο “Στοίχημα του Πασκάλ”
Το στοίχημα συνήθως αναφέρεται ως “Αν στοιχηματίσεις ότι υπάρχει Θεός και όντως υπάρχει, κερδίζεις τα πάντα, αλλιώς δε χάνεις τίποτα”. Αλλά εννοείται πως ο Pascal έγραψε πολύ περισσότερα από μια πρόταση για το ζήτημα. Διαβάστε παρακάτω ολόκληρο το κεφάλαιο (μεταφρασμένο από τα Αγγλικά) και θα σχολιάσω αμέσως μετά (οι αριθμοί σε αγκύλες είναι δικοί μου και σημειώνω σημεία στο τέλος προτάσεων τα οποία θα σχολιάσω αργότερα). Ολόκληρο το βιβλίο στα Αγγλικά βρίσκεται δωρεάν στο Project Guttenberg.
ΠΕΡΙΕΧΟMENA |
Άπειρο—τίποτα.—Η ψυχή μας ρίχνεται σε ένα σώμα, όπου βρίσκει αριθμούς, χρόνο, διαστάσεις. Βάσει αυτών σκέφτεται και το ονομάζει φύση, αναγκαιότητα, και δεν μπορεί να πιστέψει τίποτε άλλο.
Η ενότητα όταν προστίθεται στο άπειρο, δεν του προσθέτει τίποτα, όπως [το να προσθέσεις] ένα πόδι στο άπειρο. Το πεπερασμένο καταστρέφεται στην παρουσία του απείρου και γίνεται στην ουσία τίποτα. Ομοίως το πνεύμα μας σε σχέση με το Θεό, το ίδιο και η δικαιοσύνη μας σε σχέση με τη Θεία Δικαιοσύνη. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της δικής μας δικαιοσύνης και του Θεού, και μεταξύ της ενότητας και του απείρου. [1]
Η δικαιοσύνη του Θεού πρέπει να είναι τεράστια, όπως και η καλοσύνη Του. Τώρα, η δικαιοσύνη για τον έκπτωτο είναι λιγότερο τεράστια και θα έπρεπε να προσβάλει λιγότερο τα συναισθήματά μας, απ’ότι το έλεος για τους εκλεκτούς. [2]
Γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένα άπειρο και αγνοούμε τη φύση του. Όπως ξέρουμε πως είναι λάθος ότι οι αριθμοί είναι πεπερασμένοι, είναι συνεπώς ορθό ότι υπάρχει απειρία αριθμών. Αλλά δεν ξέρουμε τι είναι. Είναι λάθος ότι είναι ζυγός αριθμός, είναι λάθος ότι είναι μονός αριθμός, γιατί η προσθήκη μιας μονάδας μπορεί να αλλάξει τη φύση του. Ωστόσο είναι αριθμός και κάθε αριθμός είναι μονός ή ζυγός (σίγουρα αυτό ισχύει για κάθε πεπερασμένο αριθμό). Άρα μπορούμε να ξέρουμε ότι υπάρχει Θεός, χωρίς να ξέρουμε τι ακριβώς είναι. [3] Δεν υπάρχει μια ουσιαστική αλήθεια, δεδομένου πώς υπάρχουν τόσα πράγματα που δεν είναι τα ίδια αλήθεια;
Γνωρίζουμε, λοιπόν, την ύπαρξη και φύση του πεπερασμένου, γιατί είμαστε κι εμείς πεπερασμένοι και έχουμε έκταση [καταλαμβάνουμε χώρο]. Γνωρίζουμε την ύπαρξη του απείρου και αγνοούμε τη φύση του, επειδή έχει έκταση όπως και εμείς, αλλά δεν έχει όρια σαν εμάς. Αλλά δε γνωρίζουμε ούτε την ύπαρξη, ούτε τη φύση του Θεού, γιατί δεν έχει ούτε έκταση, ούτε όρια. [4]
Αλλά μέσω της πίστης γνωρίζουμε την ύπαρξή Του, εν δόξη θα γνωρίσουμε τη φύση Του. [5] Τώρα, έχω ήδη δείξει πως μπορούμε να γνωρίζουμε την ύπαρξη ενός πράγματος χωρίς να γνωρίζουμε τη φύση του.
Ας μιλήσουμε τώρα βάσει του φωτός της φύσης [της λογικής].
Αν υπάρχει Θεός, μας είναι άπειρα αδιανόητος, αφού δεν έχει ούτε μέρη, ούτε όρια, οπότε δεν έχει κάποια συνάφεια με εμάς. Είναι λοιπόν αδύνατον να γνωρίσουμε είτε τι είναι [ο Θεός] είτε αν υπάρχει [Θεός]. [6] Αφού ισχύει αυτό, ποιος θα αναλάβει να διευθετήσει το ερώτημα; [Σίγουρα] όχι εμείς που δεν έχουμε καμία συνάφεια με Εκείνον.
Ποιος, λοιπόν, θα κατηγορήσει τους Χριστιανούς επειδή δεν μπορούν να δώσουν λόγους για την πίστη τους, αφού ομολογούν μια θρησκεία την οποία δεν μπορούν να αιτιολογήσουν; Δηλώνουν, εξηγώντας στον κόσμο, πως είναι ανοησία, stultitiam. Και μετά παραπονιέστε πως δεν το αποδεικνύουν! Αν το αποδείκνυαν, δε θα κρατούσαν το λόγο τους. Με το να μην έχουν αποδείξεις, δείχνουν ότι δεν τους λείπει η λογική.[7] “Ναι, αλλά αν και αυτό δικαιολογεί αυτούς που το παρουσιάζουν και αφαιρεί το φταίξιμο εκείνων που το παρουσιάζουν χωρίς αποδείξεις, δε δικαιολογεί εκείνους που το δέχονται”.[8] Ας εξετάσουμε αυτό το σημείο και ας πούμε “Ο Θεός υπάρχει ή δεν υπάρχει”. Αλλά προς τα που να κλίνουμε; Δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη λογική εδώ. Μας χωρίζει ένα άπειρο χάος. Ένα παιχνίδι παίζεται στα άκρα αυτής της άπειρης απόστασης, όπου το αποτέλεσμα θα είναι είτε κορώνα, είτε γράμματα. Τι θα στοιχηματήσετε; Σύμφωνα με τη λογική, δεν μπορείτε να επιλέξετε ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Σύμφωνα με τη λογική, δεν μπορείτε να υπερασπιστείτε καμία πρόταση.[9]
Μην κατηγορείτε για λάθος τότε εκείνους που επέλεξαν, γιατί δεν ξέρετε τίποτα για την επιλογή τους. “Όχι, αλλά δεν τους κατηγορώ επειδή επέλεξαν κάτι, αλλά απλά επειδή επέλεξαν. Γιατί και εκείνος που επιλέγει κορώνα και εκείνος που επιλέγει γράμματα κάνουν εξ ίσου λάθος. Η σωστή επιλογή είναι να μη στοιχηματίσεις καθόλου”.[10]
Ναι, αλλά πρέπει να επιλέξεις. Δεν είναι προαιρετικό.[11] Βρίσκεσαι ήδη στην θάλασσα. Τι θα διαλέξεις λοιπόν; Ας το δούμε. Αφού πρέπει να επιλέξεις, ας δούμε ποιο σε ενδιαφέρει λιγότερο. Έχεις δύο πράγματα να χάσεις. Το αληθινό και το καλό. Και δύο πράγματα να ρισκάρεις. Τη λογική και τη θέλησή σου, τη γνώση και την ευτυχία σου. Και η φύση σου έχει δύο πράγματα να χάσει. Το σφάλμα και τη θλίψη. [12] Η λογική σου δεν προβληματίζεται να επιλέξει είτε το ένα, είτε το άλλο, αφού πρέπει να επιλέξει. Αυτό το σημείο διευθετήθηκε. Αλλά η ευτυχία σου; Ας ζυγίσουμε το κέρδος και το κόστος όταν στοιχηματίσεις ότι ο Θεός υπάρχει. Ας μελετήσουμε αυτές τις δύο δυνατότητες. Αν κερδίσεις, τα κερδίζεις όλα. Αν χάσεις, δε χάνεις τίποτα. Άρα στοιχημάτισε χωρίς δισταγμό ότι ο Θεός υπάρχει. —”Ωραία και καλά αυτά. Ναι, πρέπει να στοιχηματίσω, αλλά μπορεί να στοιχηματίσω πολλά.”[13] —Ας το δούμε αυτό. Αφού υπάρχει ίσο ρίσκο κέρδους και χασούρας, αν είχες να κερδίσεις δύο ζωές αντί για μία, μπορεί να επέλεγες να στοιχηματίσεις. Αλλά αν είχες να κερδίσεις τρεις ζωές, θα έπρεπε να παίξεις (αφού πρέπει να παίξεις) και θα ήσουν εκνευρισμένος, αφού είσαι υποχρεωμένος να παίξεις [σε ένα παιχνίδι] όπου πρέπει να ρισκάρεις τη ζωή σου για να κερδίσεις τρεις σε ένα παιχνίδι που οι πιθανότητες να χάσεις και να κερδίσεις είναι οι ίδιες. Αλλά υπάρχει μια αιωνιότητα ζωής και ευτυχίας. Συνεπώς, αν υπήρχαν άπειρες πιθανότητες, από τις οποίες μόνο μια θα ταίριαζε σε σένα, δε θα έκανες λάθος να στοιχηματίσεις μία για να κερδίσεις δύο και θα ήταν βλακεία, όντας υποχρεωμένος να παίξεις, να αρνηθείς να στοιχηματίσεις μία ζωή για να κερδίσεις τρεις σε ένα παιχνίδι όπου από μια απειρία πιθανοτήτων, υπάρχει μία για σένα, αν υπήρχε μια απειρία από μια άπειρα ευτυχισμένη ζωή για να κερδίσεις. Αλλά εδώ υπάρχει μια άπειρη δυνατότητα μιας άπειρα ευτυχισμένης ζωής για να κερδίσεις, μια πιθανότητα κέρδους ενάντια σε έναν πεπερασμένο αριθμό πιθανοτήτων χασούρας και αυτό που στοιχηματίζεις είναι πεπερασμένο. Όλα είναι χωρισμένα: αν το άπειρο υπάρχει και δεν υπάρχει άπειρος αριθμός πιθανοτήτων χασούρας, δεν έχεις χρόνο να διστάσεις. Πρέπει να δώσεις όλα. Άρα, όταν κάποιος υποχρεώνεται να παίξει, πρέπει να αποκυρήξει τη λογική για να διατηρήσει τη ζωή του, αντί να ρισκάρει να [κρατήσει τη λογική αντί] για άπειρο κέρδος, που είναι εξίσου πιθανό με την απώλεια του τίποτα.[14]
Είναι άχρηστο να πούμε ότι είναι αμφίβολο ότι θα κερδίσουμε και σίγουρο ότι θα ρισκάρουμε και ότι η άπειρη απόσταση μεταξύ της βεβαιότητας του τι ρισκάρουμε και της αβεβαιότητας του τι θα κερδίσουμε ισοδυναμεί με το πεπερασμένο καλό που ρισκάρουμε στην αμφίβολη αβεβαιότητα. Αυτό δεν ισχύει γιατί κάθε παίκτης πρεπει να ρισκάρει κάτι βέβαιο για να κερδίσει κάτι αβέβαιο και ωστόσο ρισκάρει κάτι πεπερασμένο και βέβαιο για μια πεπερασμένη αβεβαιότητα. Αλλά η αβεβαιότητα του κέρδους είναι ανάλογη με τη βεβαιότητα αυτού που ρισκάρεις, σύμφωνα με τις αναλογίες των πιθανοτήτων κέρδους και απώλειας. Συνεπώς, αν υπάρχει το ίδιο ρίσκο και στις δυο μεριές, θα πρέπει να παίξουμε ισορροπημένα.[15] Τότε η βεβαιότητα αυτού που ρισκάρεται είναι ίση με την αβεβαιότητα του πιθανού κέρδους, μιας και υπάρχει άπειρη απόσταση μεταξύ τους. Άρα η πρότασή μας είναι άπειρης δύναμης, όταν υπάρχει κάτι πεπερασμένο για να στοιχηματίσουμε, υπάρχει ίσο ρίσκο κέρδους και απώλειας, και κάτι άπειρο για να κερδίσουμε. Αυτό εύκολα αποδεικνύεται και αν ο άνθρωπος μπορεί να κατανοήσει μια αλήθεια, τότε είναι αυτή.
“Το ομολογώ, το παραδέχομαι. Αλλά δεν υπάρχει τρόπος να δω τα χαρτιά;” —Ναι, οι Γραφές και τα λοιπά.[16] “Ναι, αλλά έχω τα χέρια μου δεμένα και το στόμα μου κλειστό. Είμαι υποχρεωμένος να στοιχηματίσω, αλλά δεν είμαι ελεύθερος. Δεν μπορώ να ξεφύγω, αλλά είμαι έτσι φτιαγμένος που δεν μπορώ να πιστέψω. Τι να κάνω τότε;”[17]
Αλήθεια είναι. Αναγνωρίζεις την αδυναμία σου να πιστέψεις, αφού η λογική σε φέρνει σ’αυτό, αλλά εξακολουθείς να μην μπορείς να πιστέψεις. Προσπάθησε τότε να πείσεις τον εαυτό σου, όχι αυξάνοντας τις αποδείξεις για [την ύπαρξη] του Θεού, αλλά με το να καταλαγιάσεις τα πάθη σου. Θέλεις να αποκτήσεις πίστη, αλλά δεν ξέρεις πώς. Θέλεις να γιατρέψεις τον εαυτό σου από την απιστία και ζητάς το γιατρικό. Μάθε από εκείνους που είχαν το ίδιο πρόβλημα και τώρα στοιχηματίζουν ό,τι έχουν. Εκείνοι είναι οι άνθρωποι που γνωρίζουν το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσεις και έχουν γιατρευτεί από το κακό από το οποίο θες κι εσύ να γιατρευτείς. Ακολούθησε το δρόμο που έφτιαξαν εκείνοι με το να παριστάνουν πως πιστεύουν, με το δέχονται αγιασμό, να πηγαίνουν σε λειτουργίες κ.λπ. Ακόμα κι αυτό θα σε κάνει να πιστέψεις και θα νεκρώσει την οξυδέρκειά σου. —”Αλλά αυτό είναι που φοβάμαι;” —Γιατί; Τι έχεις να χάσεις;[18]
Αλλά για να σας δείξω πως αυτό σας οδηγεί εκεί, αυτό εδώ είναι που μειώνει τα πάθη, τα οποία σας εμποδίζουν στο δρόμο σας.
Το τέλος της συζήτησης. —Τώρα, τι κακό θα σου συμβεί αν έρθεις από αυτή τη μεριά; Σίγουρα δε θα έχεις εκείνες τις δηλητηριώδεις χαρές, δόξα και άνεση. Αλλά δε θα αποκτήσεις άλλες; Θα σου πω τι θα κερδίσεις σ’αυτή τη ζωή και ότι κάθε βήμα σου σ’αυτό το δρόμο θα σου δώσει τόση βεβαιότητα κέρδους, τόσο πολύ τίποτα για να ρισκάρεις, που θα αναγνωρίσεις ότι στοιχημάτισες σε κάτι σίγουρο και άπειρο, για το οποίο δε θυσίασες τίποτα.
“Αχ! Αυτή η συζήτηση με μεταφέρει, με γοητεύει” κ.λπ.[19]
Αν αυτή η συζήτηση σας ευχαριστεί και τη θεωρείτε εντυπωσιακή, να ξέρετε πως γράφτηκε από έναν που πριν γράψει και μετά, έπεσε στα γόνατα και προσευχήθηκε σε εκείνο το Ον το άπειρο και χωρίς μέρη, μπροστά στο Οποίο έχει θέσει ό,τι έχει, ώστε κι εσείς να θέσετε μπροστά Του ότι έχετε για το καλό σας και τη δόξα Του, ώστε να δοθεί δύναμη στο κατώτατο.[20]
Σχόλια επί του κειμένου
Ας αρχίσουμε την κριτική και υπάρχουν αρκετά σημεία στα οποία μπορούμε να σταθούμε. Όσοι διαβάσατε το κείμενο προσεκτικά, φαντάζεστε με τι θα ξεκινήσω.
-
Ξαναδιαβάστε την πρόταση [6] και μετά όλες τις προηγούμενες. Υπό φυσιολογικές συνθήκες θα απορρίπταμε όλο το στοίχημα μόνο και μόνο από αυτή την εισαγωγή. Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν υπάρχει Θεός ή τι είναι (κατ’εξοχήν αγνωστικιστική πρόταση), αλλά ο Θεός είναι άπειρα δίκαιος και καλός [1], φροντίζει να ικανοποιεί το ανθρώπινο αίσθημα περί δικαιοσύνης [2], μπορούμε να ξέρουμε ότι υπάρχει Θεός(!!) [3], ξέρουμε ότι δεν έχει έκταση και όρια [4] και η πίστη είναι εργαλείο για να Τον γνωρίσουμε [5].
Τολμώ να υποθέσω πως ο Πασκάλ ήταν πιωμένος όταν έγραφε το στοίχημα ή/και μόλις είχε γυρίσει σπίτι από κάποιο καπηλιό όπου είχε περάσει το βράδυ παίζοντας χαρτιά, απ’όπου και εμπνεύστηκε το Στοίχημά του.
Χρειάστηκα αρκετό χρόνο για να συνέλθω, αφού διάβασα αυτή τη μπούρδα ολκής. Δε μου κάνει εντύπωση πως όλοι οι απολογητές παρουσιάζουν μόνο τον πυρήνα του Στοιχήματος και όχι το αρχικό κομμάτι. Το ερώτημα είναι γιατί πέφτουν και οι άθεοι στην παγίδα. Ρητορικό το ερώτημα, γιατί το Στοίχημα είναι ενδιαφέρον, αν αγνοήσει κανείς την ανόητη επιχειρηματολογία του Πασκάλ.
-
Η πρόταση [7] είναι αστεία. Οι Χριστιανοί πιστεύουν σε κάτι το οποίο δεν μπορούν να αιτιολογήσουν, οπότε είναι παράλογο να τους ζητάς να το αιτιολογήσουν. Φυσικά, το ερώτημα είναι γιατί πίστεψαν εξ αρχής σε κάτι μη αιτιολογήσιμο. Βέβαια, ελάχιστοι Χριστιανοί θα δεχόντουσαν ότι πιστεύουν άνευ λόγου και αιτίας.
Ουσιαστικά ο Πασκάλ εδώ θέλει να μας πείσει ότι ο οποιοσδήποτε έχει δικαίωμα να πιστεύει σε κάτι που δεν μπορεί να αιτιολογήσει και δεν υποχρεούται να δώσει αιτίες για την πίστη του (ορθό ως εδώ), αλλά το πρόβλημα εμφανίζεται όταν προσπαθεί να πείσει κάποιον τρίτο να αποδεχθεί την πίστη του. Δηλαδή, άμα δηλώσω πως πιστεύω σε κάτι μη αποδείξιμο, δε δικαιούται κανείς να με κριτικάρει επειδή πιστεύω σε κάτι μη αποδείξιμο γιατί το δήλωσα (WTF!) Εδώ ουσιαστικά μπορούμε να εντοπίσουμε το γενεσιουργό αίτιο του Στοιχήματος. Αυτό φαίνεται από την πρόταση [8]. Τουλάχιστον ο Πασκάλ έχει την αξιοπρέπεια να παραδεχτεί ότι υπό το πρίσμα της ανάλυσής του, κανένας δεν έχει λόγο να αποδεχτεί το Χριστιανισμό prima facie, γιατί δεν υπάρχει λόγος να το κάνει (μέχρι να προτείνει τον δικό του).
-
Ο παραλογισμός συνεχίζεται. Στην πρόταση [9] ο Πασκάλ παραδέχεται ξανά ότι ο αγνωστικισμός είναι η λογική απόφαση, αλλά αυθαίρετα την απορρίπτει στην [11] ως απάντηση στον υποθετικό συνομιλητή του [10]. Γιατί; Γιατί έτσι. Ποιος είσαι εσύ που δε θες να μπεις στο καζίνο, ρε;
-
Ας δούμε τώρα τι περιλαμβάνει το στοίχημα. Εσύ στο τραπέζι βάζεις τη λογική σου, τη θέλησή σου, τη γνώση και την ευτυχία σου.[12] Αυτό που σου προσφέρεται ως κέρδος είναι το αληθινό, το καλό και η απώλεια λάθους και θλίψης, αν υπάρχει Θεός.[13] Δικαιολογημένα ο υποθετικός άθεος λέει ότι μπορεί να βάλει πολλά στο τραπέζι, περισσότερα απ’όσα προτίθεται να χάσει. Ο Πασκάλ συνεχίζει σε όλη την επόμενη παράγραφο να λέει (αρκετά περιπλεγμένα) πως ότι κι αν στοιχηματίσει ο άθεος είναι λίγο γιατί η ανθρώπινη ζωή είναι πεπερασμένη, αλλά το κέρδος άπειρο.
Αγνοεί όμως κάτι βασικό. Για έναν άθεο που δεν πιστεύει σε μια μεταθανάτια ύπαρξη, η ζωή του είναι ό,τι έχει και δεν έχει. Μπορεί να είναι πεπερασμένη, αλλά η αξία της είναι άπειρη και όπως καλά γνώριζε ο μαθηματικός Πασκάλ, κάθε υποδιαίρεση του απείρου είναι άπειρο. Δε βάζουμε στο τραπέζι κάτι πεπερασμένο, αλλά εν δυνάμει άπειρο. Πόσο μπορεί να “κοστολογηθεί” για έναν που δεν πιστεύει στο επέκεινα η λογική, η θέλησή, η γνώση και η ευτυχία;
-
Παράλληλα στο [14] ο Πασκάλ θέλει να μας κάνει να πιστέψουμε πως οι πιθανότητες είναι 50-50 κέρδους-χασούρας. Προσωπικά αμφιβάλλω ότι το πίστευε και ο ίδιος. Πάντως σήμερα, με όλες τις τρύπες που βουλώνει η επιστήμη, όπου παλιά μπορούσε να κρυφτεί ο Θεός και όλες τις τρύπες που ανοίγει σε θέματα όπως η ύπαρξη ψυχής, αμφιβάλλω κι εγώ ότι οι πιθανότητες είναι 50-50. Αλλά ας το δεχτούμε. Έχουμε δηλαδή ένα στοίχημα στο οποίο από τη μία ο άθεος χάνει ένα σημαντικό κομμάτι της άπειρης αξίας ζωής του και απ’την άλλη κερδίζει την αιώνιο ζωή. “Όλα μέσα!” που λέει κι ο Πασκάλ. Αυτό φαίνεται να το αναγνωρίζει και ο Πασκάλ γιατί στο [15] δηλώνει πως η πιθανή απώλεια πρέπει να είναι ανάλογη του κέρδους και οι άνθρωποι συχνά ρισκάρουν κάτι πεπερασμένο για να κερδίσουν κάτι πεπερασμένο. Αλλά εδώ έχουμε ένα άπειρο εναντίον ενός απείρου. Είναι αυτά συγκρίσιμα; Ίσως. Αλλά εδώ δεν έχουμε ένα στοίχημα του στυλ: “Αν χάσεις, χάνεις το μοναδικό σου σπίτι, αν κερδίσεις, κερδίζεις ένα δεύτερο”, αλλά ρώσική ρουλέττα με 3 σφαίρες σε εξάσφαιρο.
-
Η έκκληση του άθεου για περισσότερες πληροφορίες για το στοίχημα απαντάται με προτροπή να διαβάσει τη Βίβλο.[16] Οι δηλώσεις περί αγνωστικισμού έχουν πάει περίπατο και αυτό μας βεβαιώνει ακόμα περισσότερο. Επιπλέον είναι ξεκάθαρο ότι ο Πασκάλ θεωρεί ότι μόνο ο Χριστιανισμός δικαιούται να συμπεριληφθεί στο στοίχημα. Αν αυτό βασίζεται στις αποδείξεις του περί του Ιησού ως Μεσσία (“Σκέψεις”, 736-801) δεν εντυπωσιάζομαι.
-
Ακολουθεί ίσως το χειρότερο κομμάτι του κειμένου. Λέει ο άθεος: “Είμαι έτσι φτιαγμένος που δεν μπορώ να πιστέψω” [17] Η απόλυτα φυσική απάντηση του Πασκάλ στο [18] είναι ουσιαστικά: “Να παριστάνεις ότι πιστέυεις”. Πώς δεν το είχαμε σκεφτεί νωρίτερα. Άμα θες να κερδίσεις την εύνοια ενός πανταχού παρόντος Θεού που γνωρίζει τα πάντα, η λύση είναι η υποκριτική πίστη. Σίγουρα αυτό θα σε βάλει στον Παράδεισο! Άσε που στο τέλος, μπορεί να αποχαυνωθείς από τις αγιαστούρες που μπορεί να αποκοιμηθεί η λογική σου και να καταλήξεις να πιστεύεις πραγματικά! Συναρπαστικό! Τι να την κάνεις την ακεραιότητα στον Παράδεισο.
“Μα αυτό φοβάμαι!”
“Γιατί; Τι έχεις να χάσεις; Και έχεις τόσα να κερδίσεις!” Βέβαια, θα χάσεις τη λογική σου και την ακεραιότητά σου (και βλάκας και υποκριτής) το οποίο, ως γνωστόν, δεν έχει καμία επίπτωση στον ανθρώπινο ψυχισμό. Άνετα μπορείς να ζήσεις τη ζωή σου χωρίς λογική και χωρίς “δηλητηριώδεις” χαρές και άνεση (που λέει και παρακάτω). Κι όλα αυτά για να κερδίσεις την αιωνιότητα ενός Θεού που ξέρω τι είναι και τι θέλει (μας λέει ο Πασκάλ), αλλά δεν έχω ιδέα τι είναι και τι θέλει (όπως μας είπε στην αρχή). Όλο πιο δελεαστικό γίνεται αυτό το στοίχημα.
-
Και όλο αυτό το κείμενο γράφτηκε μετά από προσευχή σ’αυτό το γνωστό-άγνωστο Θεό, ενώ προσευχήθηκε και μετά, για να βεβαιωθεί, υποθέτω, πως τα έγραψε σωστά. Ο Πασκάλ στο [20] προσπαθεί σχεδόν να μας πείσει ότι το κεφάλαιο αυτό είναι θεόπνευστο. Στο [19] δε, ο Πασκάλ εμφανίζει να πείθει τον άθεο, βάζοντάς τον να αναφωνήσει: “Αχ! Αυτή η συζήτηση με μεταφέρει, με γοητεύει”. Τον έπεισε τελικά τον άθεο με αυτά τα καταπληκτικά επιχειρήματα. Προφανώς αυτός ο άθεος δε θα είχε πρόβλημα να απολέσει τη λογική του· την είχε χαμένη ήδη.
Τι να πω; Θα κλείσω χιουμοριστικά. Ρε Πασκάλ, ήσουνα τρελό ψώνιο τελικά!
Σκέψεις για το Στοίχημα
Αν τα συμμαζέψουμε, ο Πασκάλ παρουσιάζει τις εξής πιθανότητες:
Υπάρχει Θεός | Δεν υπάρχει Θεός | |
Πιστεύωπως υπάρχει Θεός | Κερδίζωτην αιωνιότητα | Κερδίζω μόνοχριστιανικές αρετές |
Δεν πιστεύωπως υπάρχει Θεός | Χάνωτην αιωνιότητα | Δε χάνωτίποτα |
ή πιο απλοποιημένο,υπό την οπτική γωνία ενός αθέου και σημειώνοντας τις επιτυχημένες προβλέψεις:
Υπάρχει Θεός | Δεν υπάρχει Θεός | |
Πιστεύωπως υπάρχει Θεός | ||
Δεν πιστεύωπως υπάρχει Θεός |
Αν δει κανείς το στοίχημα έτσι ωμά φαίνεται λογικό το να ποντάρεις στο Θεό. 50-50 είναι. Βέβαια, η μη ύπαρξη του Θεού θέτει εν αμφιβόλω αν και κατά πόσο οι χριστιανικές αρετές είναι όντως αρετές χωρίς το Θείο στήριγμά τους. Επίσης ο Πασκάλ επιμελώς παραλείπει την έννοια της κολάσεως. Ας κάνω τώρα μερικές λογικές αλλαγές στο στοίχημα του Πασκάλ και ας προσθέσω έναν ακόμα θεό, ώστε το Στοίχημα να γίνει πιο ρεαλιστικό (αφού μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτούσιο για οποιαδήποτε θεότητα) αφαιρώντας και τις λογοτεχνικές φιοριτούρες.
Υπάρχειο Θεός | Υπάρχειο Αλλάχ | Δεν υπάρχεικανένας Θεός | |
Πιστεύωπως υπάρχει ο Θεός | |||
Πιστεύωπως υπάρχει ο Αλλάχ | |||
Δεν πιστεύωσε κανένα Θεό |
Ώπα… οι πιθανότητες πέσανε στο 1 προς 3. Να προσθέσω άλλο ένα θεό; Γιατί όχι. Τρεις είναι οι αβρααμικές θρησκείες, ενώ και οι τρεις υπόσχονται απώλεια στους πιστούς των υπολοίπων.
Υπάρχειο Θεός | Υπάρχειο Αλλάχ | Υπάρχειο Γιαχβέ | Δεν υπάρχεικανένας Θεός | |
Πιστεύωπως υπάρχει ο Θεός | ||||
Πιστεύωπως υπάρχει ο Αλλάχ | ||||
Πιστεύωπως υπάρχει ο Γιαχβέ | ||||
Δεν πιστεύωσε κανένα Θεό |
Τώρα πέσαμε στο 1 προς 4. Για κάθε θεό που προσθέτουμε (και ζητά αποκλειστική λατρεία) η πιθανότητα να το πετύχουμε σωστά πέφτει (ο παρονομαστής αυξάνει κατά 1). Όταν κοκκινίζει τόσο το διάγραμμα, δεν μοιάζει και πολύ ελκυστικό.
Το ζήτημα περιπλέκεται όταν αναλογιστεί κανείς πως και ο ίδιος ο Χριστιανισμός δεν είναι μια ενιαία θρησκεία, αλλά αποτελείται από πολλές ομολογίες, κάποιες από τις οποίες μας λένε πως θα πάμε στην Κόλαση αν δεν πιστέψουμε ακριβώς στη δική τους θεολογία. Ακόμα και να κερδίζαμε στο στοίχημα, δηλαδή, πως υπάρχει ο χριστιανικός Θεός (50-50) επιμελώς κρυμμένο από κάτω υπάρχει και ένα άλλο στοίχημα με πολλές άλλες πιθανές επιλογές.
Και ας μην ξεχνάμε πως υπολογίσαμε τις πιθανότητες θεωρώντας τις επιλογές ως ισοπίθανες. Για έναν άθεο δεν είναι. Ένας άθεος το πολύ να πει πως η πιθανότητα να υπάρχει κάποιος θεός είναι 50-50 με το να μην υπάρχει, οπότε Γιαχβέ, Αλλάχ και Θεός σακουλιάζονται όλοι στο 50% και ο καθένας διεκδικεί 16,6% της πίτας.
Θα κλείσω καταδικάζοντας ξανά ένα σημείο του Πασκάλ. Αν ο Χριστιανικός Θεός είναι αυτός που είναι, το να υποκριθείς πίστη είναι εξ ίσου επικίνδυνο με το να μην πιστεύεις καθόλου, ενώ η μέθοδος αποχαύνωσης που προτείνει για την καταπίεση της λογικής μπορεί να έχει απίστευτα επικίνδυνες συνέπειες στην ανθρώπινη ζωή.
Τέλος, το ζήτημα της ύπαρξης ή μη Θεού είναι ένα πολύ σοβαρό ερώτημα και για πολλούς κρίσιμο. Δεν είναι κάτι να το παίξουμε ανεύθυνα στα ζάρια.
Ο Μπ. Ράσελ έχει γράψει ότι ο Πασκάλ τελικά τρελάθηκε, επειδή δεν μπόρεσε να αποδείξει ορθολογικά την ύπαρξη θεού, την οποία είχε υποσχεθεί. Πιθανόν να ήταν εξ υπαρχής μισότρελος γι’ αυτό έγραφε και έλεγε αυτά τα περί στοιχήματος!
Κάποια από αυτά που γράφει είναι τόσο παράλογα που εγώ βάζω στοίχημα ότι ήταν μονίμως πιωμένος 😛
Πω πω μπούρδες που έχει γράψει ο Πασκάλ!!! Πραγματική απόδειξη της εγκεφαλικής βλάβης που προκαλεί η μακροχρόνια έκθεση στο χριστιανισμό…
Μάλλον απόδειξη του τι παθαίνεις αν προσπαθείς να αποδείξεις τα αναπόδεικτα 😛
Νομίζω ότι θα έπρεπε να προσθέσετε τις εξής παραμέτρους στα πινακάκια:
1. Να υπάρχει θεός, να είμαι πιστός, αλλά να μην πάω στον παράδεισο. Επίσης δε συμφέρει.
2. Να μην υπάρχει θεός, εγώ να έχω αφιερώσει όλο το χρόνο και το χρήμα μου στη λατρεία του (π.χ. να έχω γίνει μοναχός, να έχω αρνηθεί τη σεξουαλικότητά μου, να είμαι γυναίκα που ακολουθεί τις επιταγές της εκκλησίας περί τεκνοποίησης ή υποταγής στον άνδρα κλπ κλπ). Ξανά χάνω τραγικά.
Τα πινακάκια τα άφησα σε απλό επίπεδο, γιατί σίγουρα θα μπορούσαν να γίνουν πολύ πιο περίπλοκα (π.χ. όπως αναφέρω αν έβαζα και όλες τις ομολογίες Χριστιανισμού).
Mandarin
Πραγματική απόδειξη της εγκεφαλικής βλάβης που προκαλεί η μακροχρόνια έκθεση στο χριστιανισμό…
Για να καταλάβω δηλαδή,εγώ για παράδειγμα που είμαι χριστιανός,είτε είμαι είτε θα γίνω τρελός στο μέλλον;;;
Γιατί απόδειξη σημαίνει κάτι που έχει αποδειχτεί μετά από συνεχείς παρατηρήσεις…από τη στιγμή όμως που αυτό που λες δεν είναι απόδειξη αλλά ειρωνεία,τότε δεν υφίσταται…
Ο καθένας θα μπορούσε να μιλάει με ειρωνείες,αυτό όμως θα ήταν κάτι απαίσιο το οποίο δεν θα έβγαζε πουθενά,γι’αυτό είτε είσαι αλλόθρησκος είτε άθεος θα σε παρακαλούσα να σέβεσαι το χριστιανισμό και αν δεν συμφωνείς με αυτά που πρεσβεύει μπορείς να εκφράσεις τις ενστάσεις σου με επιχειρήματά,και καλό θα ήταν έτσι να κάνουμε όλοι.
Οι ειρωνείες καταστρέφουν το κλίμα.
Φιλικά όλα αυτά 🙂
Συμφωνώ με τον Ανδρέα ότι δεν προάγουμε τίποτα με τις ειρωνείες, κατανοώ όμως απόλυτα την ανάγκη αντίδρασης που υπάρχει σε εμάς όσους δε δηλώνουμε χριστιανισμένοι.
Το να τρως στη μάπα από παιδί και να σου επιβάλλεται ένας παραλογισμός, μια δεισιδαιμονία, με το έτσι θέλω, είναι κάτι που αναμενόμενα θα παράγει αντίδραση και σε συναισθηματικό επίπεδο.
Απλά τα πράγματα, δεν έχουμε αντιμετωπιστεί με σεβασμό από την εκπαίδευση ούτε την πολιτεία.
Δεν επικρατεί ορθολογισμός, δεν υπάρχει κανενός είδους σεβασμός από την εκκλησία.
Παρ’ όλα αυτά, η αντιμετώπιση είναι πολύ καλύτερη από την αντιμετώπιση που εφαρμόζουν οι χριστιανοί στα δικά τους ιστολόγια.
Μιλώ εξ ιδίας πείρας.
Τι προσωπικοί χαρακτηρισμοί, τι απαξιώσεις, τι τσαμπουκάς, τι δαιμονοποιήσεις, τι ψευτοαγαπησιάρικα χριστιανικά μηνύματα κρυφού μίσους, τι κραυγές διωγμών, τι παραλογισμός, τι αφορισμοί…
Εδώ απλά υπάρχει κάποιες φορές ειρωνεία.
Οκ, άσχημο, συμφωνώ.
Δεν είναι όμως και τραγικό…
Επιτρέπει τη συνέχιση του διαλόγου, χωρίς να τον δυναμιτίζει συθέμελα.
Πέτρος
Εννοείται πως υπάρχουν άτομα που ειρωνεύονται και από τη μεριά των ένθεων και από τη μεριά των άθεων,καλό είναι όμως ο καθένας να σέβεται τις απόψεις του συνανθρώπου του,είτε είναι άθεος είτε ένθεος.
Δεν είναι όμως και τραγικό…
Επιτρέπει τη συνέχιση του διαλόγου, χωρίς να τον δυναμιτίζει συθέμελα.
Αυτό εξαρτάται από τον αποδέκτη της ειρωνείας,βέβαια η ειρωνεία μπορεί να μην κατευθύνεται σε αυτόν συγκεκριμένα,αλλά απευθύνεται σε αυτό που πιστεύει,οπότε εξαρτάται από τον αποδέκτη της ειρωνείας αν θα απαντήσει με πραότητα και με επιχειρήματα η αν θα απαντήσει με ειρωνικό ύφος,σε περίπτωση που γίνει το δεύτερο τότε η υγιής ανταλλαγή απόψεων καταστρέφεται και η συζήτηση ουσιαστικά μπορεί να μετατραπεί σε λεκτικό καυγά.
Ανδρέα,
δεν υπάρχει καμία αντίρρηση επ’ αυτού.
Για εμένα η λογική ανάπτυξη των συλλογισμών μας είναι σαφώς ανώτερη.
Επιμένω όμως ότι οι συζητήσεις δεν γίνονται στο κενό.
Δεν είμαστε προετοιμασμένοι από τις κοινωνικές εμπειρίες μας και την εκπαίδευση για μια λογική και ουδέτερη προσέγγιση του θέματος.
Οπότε μια καλή αρχή θα ήταν να θυμόμαστε ότι αν θέλουμε να συνδιαλεγόμαστε πάνω σε τέτοια θέματα, πρέπει να δεχτούμε ότι οι θεϊστές υπερασπίζονται μια ιδεατή αρχή, όχι την ιστορική έκφραση των θρησκειών. Δεν προσεγγίζουν το φαινόμενο θρησκειολογικά η κοινωνιολογικά, αλλά ιδεαλιστικά, και μάλιστα μέσα από μια επιβαλλόμενη και κατασκευασμένη ιστορική αίσθηση περί του τι είναι και τι ήταν η θρησκεία τους.
Και να κάνουμε συζήτηση για τη συζήτηση.
Υπαρχουν τριών επιπέδων άνθρωποι στην ζωή, απ’ το ανώτερο στο κατώτερο
Ι. Οι άνθρωποι που δημιουργούν και κάνουν τους άλλους να σκέφτονται.
ΙΙ. Οι άνθρωποι που προβληματίζονται με τις σκέψεις των πρώτων.
ΙΙΙ.Και οι άνθρωποι που ασχολούντε με το να κατακρίνουν τους προβληματισμούς των δεύτερων και τις δημιουργίες των πρώτων.
Προσωπικά θα προτιμούσα να συμπεριληφθώ στους δεύτερους οχι λόγο αρχαιοελληνικής μετριοφροσύνης αλλά καθαρά λόγο σεβασμού στους πρώτους.
Τέλος θα ήθελα να πώ οτί ο θεός κρύβετε μέσα στις ταπεινές μεγαλοφυϊες που όλοι ζηλεύουν. Προσωπικά έχω αγγίξει τον θεό μέσα απ’ την μουσική του Mozart. Άνθρωποι σαν κι αυτόν σε κάνουν να πιστέψεις οτί ο θεός είναι παράδοξος κι ό,τι και να σκεφτείς δεν έχει κανένα νόημα. Αλήθεια όταν κάποιος ακούει Mozart είναι σε θέση να κάνει την παραμικρή σκέψη;
Άνθρωποι σαν τον Mozart πιστεύω ότι έχουν περάσει και το επίπεδο των πρώτων. Απλά σε αφοπλίζουν.
Αυτό για να μην παρερμηνευτει το σκέφτονται απο μερικούς που χάνονται στις λέξεις, με την αντίφαση που υπάρχει στο τέλος, δηλαδή ότι δεν είσαι σε θέση να κάνεις την παραμικρή σκέψη.
Καλά όλα αυτά (δεν έχει νόημα να σχολιάσω ξένα συναισθήματα) αλλά με το Στοίχημα του Πασκάλ πού κολλάνε; Θες να πεις κάτι παραπάνω από το “Ο Μότσαρτ με αγγίζει συναισθηματικά” άρα “υπάρχει Θεός”.
Το ζήτημα όμως είναι ότι ο Πασκάλ δεν δημιούργησε τίποτα με το εν λόγω Στοίχημα, παρά έκανε μία τρύπα στο νερό. Ένα αντιφατικό κείμενο χωρίς καμία συνοχή και νόημα, τίποτα παραπάνω. Και όλα αυτά για *παριστάνει* ότι έχει πίστη και να κουκουλώσει δημόσια τις προσωπικές του αμφιβολίες. Επαίσχυντος άνθρωπος.
Αυτό το αξιόλογο κείμενο αποδεικνύει το γιατί δεν πρέπει κάποιος να πιστεύει σε οποιαδήποτε άλλη θρησκευτική πρόταση εκτός από την Ορθόδοξη Χριστιανική. Το ότι ο Χριστιανισμός είναι θρησκεία δεν σημαίνει ότι είναι το ίδιο με οποιαδήποτε άλλη θρησκεία, όπως το ότι η λογική οδηγεί πολλούς σε λάθος συμπεράσματα δεν σημαίνει ότι οφείλουμε να την ακυρώσουμε ως μέθοδο προσέγγισης του κόσμου.
Χμμ… την τελευταία φορά που κοίταξα ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός έχει Κόλαση, οπότε μάλλον δεν έχει εντελώς ανοσία στο Στοίχημα. Πάντως είναι γεγονός πάντως πως το Στοίχημα του Πασκάλ είναι τόσο ανώριμο που το εφευρίσκουν από μόνοι τους εκατοντάδες πιστοί κάθε χρόνο.
Κατά τ’άλλα ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός έχει πάνω-κάτω τα ίδια φιλοσοφικά προβλήματα που ταλανίζουν τις περισσότερες χριστιανικές ομολογίες.
Επειδή δεν είμαι καλός στην συγκριτική θρησκειολογία θα σου πως μόνο δυο κουβέντες για την Ορθοδοξία. Στην Ορθοδοξία η κόλαση δεν είναι ο τόπος τιμωρίας κάποιου σκληρού Θεού. Ως τιμωρία χαρακτηρίζεται το αποτέλεσμα των άστοχων πράξεων, δηλαδή η αιτιακή κατάληξη της απομάκρυνσης από το θέλημα του Θεού, το οποίο είναι η απάρνηση του ζωώδους μας εγωισμού. Για παράδειγμα η “τιμωρία” σου αν πηδήξεις σε έναν γκρεμό θα είναι να πονέσεις ή να πεθάνεις, όχι επειδή ο Θεός θα εκδικηθεί την πράξη σου αυτή, αλλά επειδή η άστοχη πράξη σου έχει αυτό το αποτέλεσμα.
Νομίζω ότι όλα αυτά που συζητάτε σε αυτές τις σελίδες έχουν τέτοιες απλές εξηγήσεις. Είναι οι διαβολές στη διδασκαλία της ορθοδοξίας που την κάνουν να φαίνεται τόσο γελοία στα μάτια του σύγχρονου ανθρώπου. Αν κάποιος ασχοληθεί σοβαρά με αυτή θα εκπλαγεί με την ποιότητα των ανιδιοτελών διανοουμένων που έχουν πειστεί από αυτή και έχουν συνεισφέρει στην δημιουργία της.
Το κατανοώ. Δεν λες και κάτι ιδιαίτερα καινοφανές. Η συγκεκριμένη απάλυνση του δόγματος της Κολάσεως δεν είναι κάτι καινούριο. Το ζήτημα είναι ότι η Κόλαση είναι δόγμα που εισήγαγε ο ίδιος ο Ιησούς στην εβραϊκή κοσμοθεώρηση και συγγνώμη, αλλά η ανάλυσή σου, αν και ιδιαίτερα κομψή (κι εγώ παλιά τέτοια έλεγα) έρχεται σε άμεση αντίθεση με τα λόγια του ίδιου του Ιησού: “πορεύεσθε ἀπ’ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ” (Μτ 25,41). Το να θες να πιστεύεις ότι όταν ο Ιησούς τα λέει αυτά, εννοεί τη δική σου μελιστάλακτη βερζιόν είναι δικαίωμά σου, αλλά προσωπικά δεν πείθομαι (A! Επίσης μην αυταπατάσαι ότι αυτή είναι η ομοιογενής ορθόδοξη δογματική απάντηση. Αναλόγως ποιον θα ρωτήσεις. Λες ο Καντιώτης να συμφωνούσε μαζί σου;)
Ασχέτως, το πρόβλημα με την προοδευτική θεολογία είναι το ίδιο με την συντηρητική. Σου τραβάει την προσοχή σε λεπτομέρειες, όταν υπάρχουν τεράστια χάσματα πολύ νωρίτερα σε φιλοσοφικό ή/και επιστημονικό επίπεδο. Είναι και ο λόγος για τον οποίο δεν ασχολούμαι ιδιαίτερα με αυτές τις λεπτομέρειες (κι ο λόγος που εσύ παραπονιέσαι που δεν γράφω επιχειρήματα για την Ορθοδοξία συγκεκριμένα).
Συνήθως ασχολούμαι με χοντρότερα ζητήματα που καλύπτουν όλες τις μορφές Χριστιανισμού μαζί. Όταν δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να πειστεί κάποιος ότι υπάρχει καν Θεός ή αν υπήρξε ο ιστορικός Ιησούς ή αν υπάρχει καν ψυχή, προφανώς λεπτομέρειες όπως η Κόλαση θα πρέπει να μετατεθούν σε δεύτερο και τρίτο επίπεδο.
1) Είμαι σίγουρος-η ότι είσαι πολύ έξυπνος-πνη για να μην καταλαβαίνεις ότι το απόσπασμα που θέτεις ερμηνεύεται με τον τετριμμένο τρόπο που σου ανέφερα.
2) Δεν οφείλω να απολογηθώ για το πως ερμηνεύει ο καθένας, που αισθάνεται, είναι, ή δηλώνει ορθόδοξος, αυτά που χιλιάδες ορθόδοξοι κατανοούν σχετικά με την Χριστιανική διδασκαλία. Εδώ συζητάμε για τον Χριστιανισμό όχι για τους διαχειριστές του. Αν συνεχίσεις να μπερδεύεις αυτά τα δύο δεν θα βρεις ποτέ άκρη.
3) Ήταν δικό σου το περί κολάσεως επιχείρημα γιαυτό σου απάντησα.
4) Αν είχες στοιχειώδη σχέση με την φιλοσοφία και την επιστήμη θα ήξερες ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ούτε καν για την ύπαρξη των ηλεκτρονίων και έτσι θα καταλάβαινες την γελοιότητα να ψάχνεις τέτοιου τύπου στοιχεία για την ύπαρξη του Θεού.
5) Με ειλικρίνεια σε διαβεβαιώ ότι σέβομαι και εκτιμώ αφάνταστα και τις μεταφυσικές σου ανησυχίες και τον ευγενή τρόπο που επέλεξες να τις λύσεις.
Ήταν δικό σου το περί κολάσεως επιχείρημα γιαυτό σου απάντησα.
Δεν αντιλέγω, αλλά δε θα το συνεχίσω εδώ γιατί θα μακρηγορήσω. Θα το αφήσω για κάποια στιγμή που θα καταπιαστώ με το ζήτημα σε άρθρο.
Πάντως να σημειώσω πως το ό,τι υπάρχει δυνατότητα κάποιας προοδευτικότερης ερμηνείας, όπως ανέφερες, δεν σημαίνει ότι αυτόματα η ερμηνεία είναι και σωστή. Καλώς ή κακώς, την ερμηνεία την κάνουν οι διαχειριστές του Χριστιανισμού -το εκάστοτε εκκλησιαστικό κατεστημένο- που κακώς κακίζεις, διότι όλο το ορθόδοξο δόγμα σε τέτοια άτομα πατάει (απλά η χρονική απόσταση έχει καταστήσει τους περισσότερους περισσότερο “εύγευστους” από τους τωρινούς). Οι λοιπές ερμηνείες είναι de facto αιρετικές (όχι απαραίτητα καταδικαστέες, αλλά αιρετικές) μέχρι να κυρωθούν από κάποια Σύνοδο (της προοδευτικής Κολάσεως συμπεριλαμβανομένης).
θα ήξερες ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ούτε καν για την ύπαρξη των ηλεκτρονίων
Προερχόμενος από τον θετικό χώρο, θα σας διαβεβαιώσω πως για την ύπαρξη των ηλεκτρονίων δεν υπάρχει καμία αμφιβολία και τα χρησιμοποιούμε κάθε μέρα (βλ. ηλεκτρισμός). Αντίθετα ο Θεός δεν είμαστε απλώς αβέβαιοι αν υπάρχει, αλλά ακόμα κι αν υπάρχει, δεν ξέρουμε ποια από τις χιλιάδες εκδοχές είναι σωστή.
Αν αναφέρεσαι σε επίπεδο επιστημολογίας όμως (όπως υποψιάζομαι ότι στοχεύει η αναφορά των ηλεκτρονίων) θα σημειώσω πως η χρήση λογικής στην αναζήτηση του Θείου είναι κατ’εμέ μονόδρομος.
Αν εγκαταλείψουμε τη λογική στην αναζήτηση του Θείου και αναγκαστικά στραφούμε σε υποκειμενικές μεθόδους χωρίς κοινό σύστημα αναφοράς -μυστικισμούς και λοιπές ομφαλοσκοπικές μεθόδους ατομικής αποκάλυψης- τότε μπορούμε απλά να δηλώσουμε κατ’ευθείαν πως Θεός είναι ό,τι θέλει ο καθένας με καμία δυνατότητα ελέγχου και διασταύρωσης. Το οποίο και συμβαίνει στην πράξη, αλλά ουδείς είναι πρόθυμος να αποδεχθεί ότι οι επιλογές του είναι ακριβώς το ίδιο αξιόπιστες με των άλλων… (με τις γνωστές επιπτώσεις στην παγκόσμια ιστορία).
1)
θα σας διαβεβαιώσω πως για την ύπαρξη των ηλεκτρονίων δεν υπάρχει καμία αμφιβολία και τα χρησιμοποιούμε κάθε μέρα (βλ. ηλεκτρισμός).
Πρέπει να αρχίσεις πρώτα από το τι μπορεί να σημαίνει “υπάρχει” και το τι μπορεί να σημαίνει “Θεός” και θα κοκκινίσεις όταν συνειδητοποιήσεις το θράσσος της σιγουριάς σου. Όσο για τα ηλεκτρόνια μπορείς να αρχίσεις από εδώ.
http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/6002?locale=el
2) “θα σημειώσω πως η χρήση λογικής στην αναζήτηση του Θείου είναι κατ’εμέ μονόδρομος. ”
Για ξεκίνα από τον Φεγιεράμπεντ μήπως καταλάβεις ότι ανίκεις σε αυτούς που έχουν κάνει την επιστήμη θρησκεία. Ακόμα και στην επιστήμη τελικά εμπιστεύεσαι αυθεντίες. Τίποτα δεν αντέχει στον μέχρι τα άκρα έλεγχο. Το ζητούμενο είναι τελικά ποιά αυθεντία εμπιστεύεσε. Εδώ πάει το “γνώρισε το δέντρο από τους καρπούς του”.
http://www.biblionet.gr/book/81338/Feyerabend,_Paul,_1924-1994/%CE%95%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%B7_%CE%BC%CE%AD%CE%B8%CE%BF%CE%B4%CE%BF
@filos palios
Όπα, χρησιμοποιείς τον Feyerabend ως υποστηρικτής της αυθαίρετης θρησκευτικής σκέψης?
Λοιπόν, άλλο να ασκεί κριτική κάποιος στις θρησκευτικού τύπου προσεγγίσεις της επιστήμης (αντιμετωπίζει δηλαδή εξ’ αρχής ως βασικό πρόβλημα την αυθαιρεσία στη δόμηση της γνώσης), κι άλλο να χρησιμοποιεί κάποιος πιστός μετά αυτή την κριτική ως απόδειξη για την εξίσωση της θρησκευτικής πίστης με την επιστήμη.
Ανάποδη λογική.
1α) Όταν δεν χρησιμοποιώ τις λέξεις με την συνηθισμένη τους λεξικογραφική σημασία το δηλώνω σαφώς. Αν εσύ έχεις στο νου σου κάτι διαφορετικό όταν χρησιμοποιείς τετριμμένες έννοιες, δεν μπορώ να το ξέρω αν δεν μου το πεις. Αν π.χ. ως “Θεό” νοείς κάτι διαφορετικό από το ον που περιγράφει η ορθόδοξη θεολογία, ενώ μου έχεις δηλώσει Ορθόδοξος, προφανώς δεν πρόκειται να συνεννοηθούμε.
Αν υπάρχει κάτι που απεχθάνομαι προσωπικά είναι η ανεκδιήγητη αγάπη της μεταμοντέρνας φιλοσοφίας να συγχέει τους όρους της και να παίζει με εφευρημένες ερμηνείες καθιερωμένων λέξεων.
1β) Η εργασία που παραθέτεις είναι ιστορική αναδρομή της εξέλιξης της έννοιας του ηλεκτρονίου, δεν είναι προσπάθεια κατάρριψης της ύπαρξης του ηλεκτρονίου.
2) Δήλωσα σαφέστατα για ποιο λόγο είπα ό,τι είπα (μίλησα για κοινό πλαίσιο αναφοράς). Μην προτρέχεις σε βιαστικά συμπεράσματα και ad hominem κατηγορίες επιστημονισμού. Για τον Feyerabend με πρόλαβε ο Πέτρος.
1) Πέτρο, απάντησα στο “θα σημειώσω πως η χρήση λογικής στην αναζήτηση του Θείου είναι κατ’εμέ μονόδρομος. ” Αναφέρθηκα στον Φεγεράμπεντ επειδή δεν έχει καμία σχέση με θρησκεία, άρα θα μπορούσε να σας πει κάτι, και επειδή θα γελούσε με τέτοιου τύπου μονόδρομους ειδικά για την αναζήτηση τέτοιων θεμάτων.
2) Εvan, Αν χωράει εσένα το μυαλό σου κάποιο ον “ποιητής ουρανού και γης ορατών τε πάντων και αοράτων” μπράβο σου και συνέχισε να το ψάχνεις λογικά το πώς είναι και αν υπάρχει. Εμένα το μυαλό μου δεν το χωράει λογικά, όπως δεν χώρεσε τα απειροσύνολα το μυαλό τόσων σύγχρονων μαθηματικών (βλ. παράδοξο Ράσελ).
3) Evan, χρειάζεσαι πολύ κόπο να διαβάσεις το συμπέρασμα αυτής της εργασίας που είναι αυτό που σου είπα. Είναι τόσο μεγάλη η άγνοια σου σε θέματα φιλοσοφίας της γνώσης και τόσο μεγάλο το θράσος σου να βρεις μια απάντηση στο πόδι που μου θυμίζεις τον “Τζίμη” του Λαζόπουλου που παραξενευόταν όταν δεν μπορούσε να βρει τι σημαίνει το “ανειλημμένες υποχρεώσεις”.
Συγνώμη για το ύφος αλλά εγώ δεν τολμώ να πω ποιος είμαι από τον φόβο της ημιμάθειας μου (που θεωρώ δεδομένη) για όλα αυτά τα θέματα και μου κάνει τρομερή εντύπωση η αυτοπεποίθηση σου (με δεδομένη την σχεδόν επώνυμη δημόσια προβολή σου) για πράγματα που αγνοείς παντελώς.
Η “επώνυμη δημόσια προβολή” είναι τζάμπα και μπορείς να έχεις κι εσύ την ίδια για να αναπτύσσεις τις απόψεις σου. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένας λογαριασμός στην WordPress και στον Blogger. Αν ανοίξεις ιστολόγιο, θα έχεις εμένα σαν σίγουρο πρώτο αναγνώστη.
Για τα άλλα τώρα:
● Κατ’αρχάς έχω την υποψία ότι συγχέεις τη λογική με την επιστημονική μέθοδο (που έχουν μεν σχέση εξάρτησης, αλλά δεν ταυτίζονται υπό καμία έννοια).
● Με κατηγορείς για επιστημονισμό επειδή λέω “η χρήση λογικής στην αναζήτηση του Θείου είναι κατ’εμέ μονόδρομος” όταν α)εξηγώ ότι την εννοώ ως αντικειμενικό κοινό σύστημα αναφοράς και β) η λογική είναι και η θεμελιώδης αρχή του Ντεϊσμού, από τον οποίο προέρχομαι φιλοσοφικά.
● Μου ζητάς να διαβάσω μια ερευνητική (με 80+ δισέλιδα υπό γωνία 90 μοιρών) η οποία (από τα συμφραζόμενά σου) οδηγούμαι να συμπεράνω ότι μιλάει περί ανυπαρξίας των ηλεκτρονίων, όταν η περίληψη της εργασίας δεν δηλώνει τίποτα τέτοιο, αλλά υπονοεί το αντίθετο.
Και το χειρότερο απ’όλα:
Τη μία με ρωτάς τι εννοώ ως “ύπαρξη” και “Θεό”, σου εξηγώ και μετά το γυρνάς στο ότι αυτά είναι πράγματα ακατανόητα και θα έπρεπε να ντρέπομαι που (τι;) τολμώ να δέχομαι ορισμούς πεποιθήσεων τρίτων προκειμένου να τους επεξεργαστώ και να αποφασίσω αν τους αποδέχομαι. Και παράλληλα λες πως είσαι Ορθόδοξος, αποδεχόμενος de facto έναν ορισμό του Θεού για τον οποίο δηλώνεις σαφέστατα πως δεν κατανοείς (credo quia absurdum est?)
Και όχι μόνο τον αποδέχεσαι εν λευκώ, αλλά μέσα στην ημιμάθειά σου (όπως λες ο ίδιος) δήλωσες όταν πρωτοήλθες στο ιστολόγιό μου (λίγο παραπάνω) “Αυτό το [άρθρο μου για το Στοίχημα του Πασκάλ] αποδεικνύει το γιατί δεν πρέπει κάποιος να πιστεύει σε οποιαδήποτε άλλη θρησκευτική πρόταση εκτός από την Ορθόδοξη Χριστιανική.
Δεν μπορώ να πω, βέβαια· μου έστησες μια ωραιότατη παγίδα με τις φραστικές σου επιλογές. Αν εμμείνω στην άποψή μου, είμαι ημιμαθής υπερόπτης και μπορείς να απορρίψεις τις απόψεις μου. Αν υποχωρήσω σε δείγμα ταπεινοφροσύνης αφήνω αστήρικτες τις απόψεις μου, οπότε πάλι μπορείς να τις απορρίψεις.
Αγαπητέ μου, άφησέ με εμένα στο ταξίδι μου. Μπορεί κάποια στιγμή να βρεθούμε στο ίδιο λιμάνι, μπορεί και όχι, αλλά τουλάχιστον στο δρόμο για την Ιθάκη δεν έχει άτομα να με φτύνουνε και να μου λένε ότι βρέχει.
Υ.Γ. Ευτυχώς, ουδέν κακόν αμιγές καλου, που έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, οπότε μου έδωσες μια καλή αφορμή να ξανασχοληθώ με τον Feyerabend.
Πιστεύω να κατάλαβες ότι διέθεσα χρόνο από σεβασμό στις ανησυχίες σας. Προφανώς διαφωνούμε σε πάρα πολλά, αφού δεν θες άλλες κουβέντες με εμένα το σέβομαι.
Πάντως από ότι κατάλαβα η δική μου πορεία είναι αντίστροφη από την δική σου. Αμέτρητα χρόνια ήμουν άθεος και μετά πάρα πολλά χρόνια ασχολήθηκα με αυτά που έθεσα στις αναφορές μου και αυτά με έκαναν να αναθεωρήσω τις πρώτες πεποιθήσεις μου.
Μην είσαι σίγουρος ότι θα φτάσεις στην Ιθάκη, μπορεί να φτάσεις κάπου καλλίτερα.
Πόσο πολύ χρειαζόμαστε ανθρώπους με το δικό σου πάθος!
Ίσως κακώς, προσπάθησα να τσαλακώσω λίγο την αλαζονεία σου, επειδή μάλλον έχω αυτό το μικρόβιο σε μεγαλύτερο από εσένα βαθμό.
Καλό σου ταξίδι λοιπόν.
Γεια!
Φίλε παλιέ,
νομίζω ότι ακολουθείς τη γνωστή επιλεκτική τακτική, κι αποφεύγεις την λογική παράθεση των δικών σου προσωπικών απόψεων φέρνοντας διάφορες θεωρίες που αισθάνεσαι ότι εξυπηρετούν, χωρίς να ακολουθείς όμως κάποια συνεπή μέθοδο (βασικά εννοώ χωρίς να εκθέτεις την προσωπική σου λογική).
Επιλέγεις θεωρίες, όπως τις κατανοείς, τις αποθησαυρίζεις με το γνωστό τρόπο και τις χρησιμοποιείς ως ψηφίδες για να ολοκληρώσεις μια εικόνα που εκ των προτέρων έχεις σχεδιάσει.
Δεν παίρνει σχήμα και νόημα αυτή η εικόνα σταδιακά, υπάρχει εξ’ αρχής. Δεν είναι κατανόηση, είναι πρό-ληψη.
Δεν μπορώ να σε φανταστώ σαν ένα άνθρωπο που ξεκινά με μια άποψη για το θεό (ας πούμε περισσότερο προς τον απόλυτο μονοθεϊσμό του Ισλάμ), μετά την μελέτη κάποιων βιβλίων έχει αλλάξει άποψη για το θεό (ας πούμε προς τον απρόσωπο θεϊσμό του Βουδισμού), μετά την μελέτη του επόμενου έχει ξαναλλάξει (π.χ. προς μια κατανόηση πολυ-μονοθεϊστική όπως του χριστιανισμού), μετά κάνει κάποιες άλλες μελέτες και εξειδικεύει στην ορθόδοξη σκοπιά απ’ όλες τις χριστιανικές κ.ο.κ.
Με απλά λόγια, κάνεις ιδεολογική εκ των προτέρων χρήση της γνώσης καθ’ όσων γκρινιάζεις για τους ιδεολογικούς περιορισμούς που έχει η ίδια η γνωστική διαδικασία.
Όμως, άλλο οι περιορισμοί τους οποίους κριτικάρουμε κι αντιμαχόμαστε (είναι άλλωστε στην ίδια γραμμή προβληματισμού με τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες που αποφάσισε ο Διαφωτισμός να αντιμετωπίσει) κι άλλο η εκ των προτέρων συνειδητή απόφαση για ιδεολογική χρήση μέσα από επιλογή.
Η φύση των ηλεκτρονίων, (ή για να πούμε καλύτερα του ηλεκτρικού φαινομένου), μπορεί στη φυσική να είναι κάτι που μοντελοποιείται σήμερα έτσι, αύριο αλλιώς με βάση την πιο πετυχημένη και λειτουργική μέχρι τώρα κατανόηση, όμως δεν είναι μια ιδεολογικά χρηστική διαδικασία για να αποδείξει κάτι για τον άνθρωπο.
Σε χρόνο ντε τε μπορούμε να την αλλάζουμε (με τα “αν κι εφόσον” της επιστημονικής μεθόδου που όσο κι αν κριτικάρουν οι επιστημολόγοι δεν την καταστρέφουν αλλά την συμπληρώνουν).
Δεν έχουμε καμιά ουσιοκρατική αίσθηση ότι τα επιστημονικά μοντέλα και οι ιδέες μας για τον κόσμο ταυτίζονται με την ουσία των φαινομένων.
Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι η κριτική της επιστημονικής μεθόδου, ούτε τα αδύναμα σημεία της ανθρώπινης λογικής. Και τα δύο είναι γνωστά, αλλά είναι και τα μόνα εργαλεία που ξεφεύγουν από το επίπεδο της υποκειμενικής αυθαιρεσίας και μπορούν να χτίζουν κοινές γλώσσες στην γνωστική πορεία μας.
Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι έχει εκτεθεί η απόλυτη έλλειψη μεθόδου και κοινής γλώσσας σε οτιδήποτε είναι έξω από τα πλαίσια της λογικής και της επιστημονικής μεθόδου, π.χ. η θρησκευτική αντίληψη.
Παλιότερα οι θρησκείες δεν ήταν τίποτα παρά πάνω από γνωσιολογικά σύστημα. Μην ξεχνάμε ότι αυτά τα γνωσιολογικά συστήματα ήταν κάποτε (τότε που τα δεδομένα μεταφοράς της γνώσης όριζαν αυτό το πλαίσιο) κυριολεκτικό, τα μόνα που είχαν οι κοινωνίες.
(Η εξαίρεση της ελληνορωμαϊκής περιόδου ήταν ακριβώς η παγκοσμιοποιημένη συνθήκη που φανέρωσε σε άκυρο χρόνο το πρόβλημα αυτό, οπότε ως φυσική αναγκαιότητα ακολουθήθηκε από το μεσαίωνα της θεϊστικής επιβολής, μέχρι να ανακαλυφθούν εργαλεία που να προσφέρουν τη δυνατότητα ‘αυθεντίας’ έξω από το θεό).
Ο λόγος που αυτό το σύστημα έχαιρε της αποδοχής ως αυθεντία, και δεν το αμφισβητούσαν ήταν ένας και πολύ απλός: δεν υπήρχε λογική δυνατότητα να εξηγηθούν αλλιώς τα φαινόμενα. Ήταν το μόνο σύστημα που μπορούσε να κάνει αυτή τη σύνθετη δουλειά (αξιολόγηση της ποιότητας της γνώσης=’αυθεντία’). Γιατί η γνώση χρειάζεται πάντα αξιολόγηση, ώστε να φανεί χρήσιμη στην οργάνωση της κοινωνίας (ηθική, αξιακή, τεχνολογική κλπ).
Από τη στιγμή όμως που επεκτείναμε τις αισθήσεις μας με εργαλεία παρατήρησης του κόσμου έξω από τις αισθήσεις μας (που μπορούν να παράγουν μόνο αυτό που ονομάζουμε ‘διαισθητικές’ αντιλήψεις), τότε… πάπαλα… Την χάσαμε την κυριολεκτικότητα της θρησκείας.
Δεν έχουμε δυνατότητα να επανέλθουμε σε κάτι τέτοιο.
Όπως είπε και η γιαγιά μου “ο θεός πέθανε”.
(Εγώ θα το μετέφραζα ως: ο ‘δι-αισθητικός’ άνθρωπος αποσύρεται)
Υ.Γ.
Τα περί κολάσεως που αναφέρεις, είναι εκ των υστέρων θεολογικές μαλαγανιές για να ταιριάζουν σε νεότερες αντιλήψεις. Ψάξε να διαβάσεις τι λέει ο Χριστός στην Καινή Διαθήκη. Ξεκαθαρίζει ότι ελάχιστοι θα κερδίσουν την βασιλεία που προσφέρει. Ελάχιστοι.
Αγαπητέ Πέτρο
Όλο αυτό το απαξιωτικό σε ύφος, για τις υποδείξεις μου, κείμενο που έγραψες δεν συνάδει με το περιεχόμενο του ίδιου του κειμένου σου και αυτό με αδικεί.
1) Ανέλαβες να διαφωτίσεις τον συνομιλητή μου για τα περί της σχετικότητας της ύπαρξης των επιστημονικών οντοτήτων στην γραμμή που του υπέδειξα!
2) Συμφώνησες δια της σιωπής σου στην απάντηση που σου έδωσα στα περί Φεγιεράμπεντ. !
3) Συμφώνησες στην περιπλοκότητα του ορισμού του Θεού που έθεσα στον συζητητή μου!
Τέλος, το κείμενο σου εντοπίστηκε κατά κύριο λόγο στην κριτική της θρησκευτικής προσέγγισης του φυσικού κόσμου με την οποία δεν είπα ποτέ ότι διαφωνώ.
Αφού συμφώνησες λοιπόν με όλη μου την κριτική κατέβασες την μπάλα στο γήπεδο σου και άρχισες να παίζεις μόνος σου, πανηγυρίζοντας στο τέλος για το γκολ που έβαλες. (ςιεσάλεγ αν ανακέ εσ νεδ ιτό ςιεπ υομ ημ ιακ)
Τώρα όσο για το
” … αποφεύγεις την λογική παράθεση των δικών σου προσωπικών απόψεων ..)
έχω να σου απαντήσω ότι δήλωσα απλά και μόνο Χριστιανός Ορθόδοξος. Αυτό δεν σου αρκεί; Ο Χριστός μας διαβεβαιώνει ότι υπάρχει Θεός ο οποίος βρίσκεται εκτός της δικής μας χρονικής ροής (είναι δηλαδή αιώνιος) και είναι φιλεύσπλαχνος (δηλαδή δεν είναι εκδικητικός, κάτι που εσύ το χαρακτηρίζεις “νεωτέρων αντιλήψεων μαλαγανιά”).
Αγαπητέ Πέτρο
απλά προτιμώ να πιστέψω, σχετικά με την ύπαρξη του Θεού, κάποιον που έκανε θαύματα και πέθανε διδάσκοντας την ανιδιοτέλεια και την αγάπη, παρά οποιονδήποτε άλλο από αυτούς που έχω μέχρι τώρα γνωρίσει. Απλά αυτό. Αν για εσένα αυτό δεν μπορεί να συνιστά κριτήριο απόφασης, για ένα τέτοιου είδους θέμα, τότε να είσαι σίγουρος ότι υπάρχει πρόβλημα στην επιστημολογική σου κατάρτιση.
ΟΚ… απάντησε και ο Φίλος. Το λήγουμε εδώ please. Δεν υπάρχει λόγος για ανούσιους καυγάδες.
Evan T,
Αν αναφέρεσαι στο ότι έχουμε βγει εκτός θέματος ανάρτησης, κατανοώ και δεν συνεχίζω.
Αν όχι, θα ήθελα να πω κάποια πράγματα ακόμα, για να μην υπάρχει παρεξήγηση 🙂
Γράψτε αν είναι από ένα μήνυμα ακόμη ο καθένας για να κλείσετε ό,τι νομίζετε πως έμεινε ανοιχτό, αλλά ας μην το ξεφτυλίσουμε. Οι μεγάλες και άσχετες αναρτήσεις στην πράξη αποθαρρύνουν μελλοντικούς σχολιαστές. (Συχνά βλέπω άτομα που, σαν τον Φίλο, ενδεχομένως έχουν πολλά να πουν, αλλά ποτέ δεν ανοίγουν ένα δικό τους χώρο για να μπορούν να απλώσουν τη σκέψη τους άνετα και χωρίς περιορισμούς).
Πιστευετε αληθεια οτι ειναι δυνατον το δημιουργημα να ερμηνευσει και να χωρεσει στο πεπερασμενο μυαλο του τον δημιουργο? Αν ναι τοτε βρισκεστε σε πλανη οικτρα. Εισαι ελευθερος να ασπαστεις οποια θρησκεια αλλα να σεβαστεις και ολες τις αλλες. Με μια διαφορα- ολες οι αλλες ειναι ανθρωπινα δημιουργηματα, ο Χριστιανισμος και φυσικα η Ορθοδοξια ως μοναδικη συνεχεια του ειναι “Θρησκεια εξ αποκαλυψεως”. Αμπελοφιλοσοφιες γραφονται πολλες αλλα για να δουμε τι ελεγε ο Max Plank: “η ακτινοβολουσα μορφη του Ναζωραιου με συγκλονιζει”. Παρομοια ελεγε ο Αινσταιν , Ο Πασκαλ. Βαλτε λοιπον τον εαυτον σας διπλα τους για να ζυγιστειτε η οπως ελεγαν οι ημως προγονοι “να αποκτησετε το γνωθι σαυτον”. Ευχαριστω
Πιστευετε αληθεια οτι ειναι δυνατον το δημιουργημα να ερμηνευσει και να χωρεσει στο πεπερασμενο μυαλο του τον δημιουργο;
Δεχόμενος ρητορικά ότι υπάρχει δημιουργός, η σύντομη απάντηση είναι: “Ναι, αν το δημιούργημα είναι πλασμένο με την ιδιότητα αυτή” (και προφανώς τέτοιου είδους ιδιότητες δεν είναι ζήτημα πίστης). Το ερώτημα που εσύ θα έπρεπε να αναρωτηθείς είναι “Πώς θα μάθω αν έχω αυτή την ιδιότητα;”. Αν περιμένεις έτοιμες απαντήσεις από τρίτους, μπράβο. Αν θεωρείς ότι η θρησκεία σου σε καλύπτει, μπράβο. Αποδέξου ότι κάποιοι έχουμε πιο απαιτητικά στάνταρ και δεν μας αρέσει να επαναπαυόμαστε (και δεν εννοώ μόνο τους άθεους, αλλά όλους όσους αποφάσισαν να ερευνήσουν την πνευματικότητά τους πέρα από τα δόγματα μέσα στα οποία γεννήθηκαν).
Εισαι ελευθερος να ασπαστεις οποια θρησκεια αλλα να σεβαστεις και ολες τις αλλες.
Το σεβασμό τον διατηρώ για ανθρώπους· τον στοιχειώδη για όλους, τον ιδιαίτερο για εκείνους που τον έχουν κερδίσει. Οι θρησκείες δεν είναι άτομα, είναι ιδέες και τις ιδέες δεν τις “σέβεσαι”, ή τις αποδέχεσαι ή τις απορρίπτεις ή τις μετεξελίσσεις σε κάτι που μπορείς να αποδεχθείς. Σίγουρα δεν σέβομαι στο ελάχιστο τη λογική των “εξ αποκαλύψεως” θρησκειών (ήτοι “πίστεψέ το, επειδή το λέει σ’αυτό το βιβλίο” ή “πίστεψέ το επειδή το λέω εγώ”). Και σίγουρα δεν τρέφω σεβασμό για κανένα σε θρήσκευμα το οποίο με βρίζει, με χλευάζει ή με απειλεί.
Το μόνο που μπορώ να σεβαστώ είναι το γεγονός ότι οι πιστοί συνήθως μπουρδουκλώνουν στις ιδέες αυτές το φόβο του θανάτου, οπότε οποιαδήποτε κριτική τσούζει πολύ περισσότερο και θεωρώ πως λίγο τακτ δεν βλάπτει. Αλλά αν σεβασμό εσύ εννοείς το τουμπεκί ψιλοκομμένο, το κουβαδάκι σου και σ’άλλη παραλία.
να αποκτησετε το γνωθι σαυτον
Νά’τη πάλι η επίθεση μετριοφροσύνης. Τα ανέφερε και ο Φίλος Παλιός παραπάνω κάτι παρόμοια, οπότε θα σου απαντήσω παρομοίως. Το να παριστάνεις τον μετριόφρονα, ενώ ταυτόχρονα δηλώνεις Χριστιανός Ορθόδοξος, οπότε δηλώνεις ότι κατέχεις ιδιαίτερες απαντήσεις για τη φύση του Θεού και του Κόσμου (όπως αυτά ξεδιπλώνονται στην Ορθόδοξη Θεολογία) είναι τουλάχιστον θρασύ (ιδίως όταν ο στόχος είναι -εικάζω- να χρωματιστεί ο άθεος ως “υπερόπτης”). Εμένα προσωπικά με ενδιαφέρει το ταξίδι της αναζήτησης, όχι το να κάνω δημόσιες σχέσεις ή να φανώ καλός, αγαθός ή μετριόφρων για να γίνουν αρεστές οι απόψεις μου.
Παρομοια ελεγε ο Max Plank, ο Αινσταιν,… ο Πασκάλ
Ο Αϊνστάιν ήταν σπινοζικός πανθεϊστής και όχι Χριστιανός. Ο Πλανκ πέθανε Ντεϊστής, έχοντας απορρίψει τις παλιότερες ιδέες του περί προσωπικού Θεού. Ο Πασκάλ έγραψε το “αριστούργημα” που αναλύω εδώ (αν διαφωνείς στα επιχειρήματά μου, μπορούμε να τα συζητήσουμε).
Αλλά το αράδιασμα αυθεντιών είναι αδιάφορο. Όταν χρησιμοποιείται δε ως παγίδα, για να εξαναγκαστεί ο αντίλογος να υποχωρήσει σε θέση ψευδο-μετριοφροσύνης για κοινωνικούς λόγους που είναι άσχετοι με τις απόψεις που σχολιάζονται (ώστε να μη φανεί πως λέει πως είναι πιο έξυπνος από τις αυθεντίες που αραδιάζονται) τη θεωρώ το λιγότερο κατακριτέα.
Οι αυθεντίες κάνανε λάθος στο παρελθόν. Θα κάνουν και στο μέλλον. Στη φιλοσοφία δεν υπάρχουν αυθεντίες. Υπάρχουν θέσεις, επιχειρήματα και λογική. Τα υπόλοιπα είναι απλά οδοντόκρεμες και “άλλα λόγια ν’αγαπιόμαστε”.
Eξαιρετική ανάλυση. Δεν είχα διαβάσει το πλήρες “Στοίχημα”, και τώρα που το διάβασα θεωρώ τον Πασκάλ δέκα φορές πιο βλάκα και υποκριτή (ή ίσως μόνο υποκριτή, δεν είναι χαζός λέει συνειδητά ψέμματα) από ότι τον θεωρούσα.
Βλακεία και χαζαμάρα, δεν θα το έλεγα. Η “απόγνωση” ίσως να είναι πιο ακριβής περιγραφή.
Παραθέτω μία άλλη οπτική του “νομίσματος” που κρίνω πως πιο πιστά στις επιδιώξεις του Πασκάλ ερμηνεύει τα λεγόμενά του:
Αθεϊα
:))
Θενξ, αλλά αυτό το άρθρο εγώ το έχω μεταφράσει και το είχα διαβάσει ήδη όταν έγραφα αυτό. Απλά εδώ ήθελα να σχολιάσω το στοίχημα του Πασκάλ όπως το παρουσιάζει ο ίδιος ο Πασκάλ και όχι όπως έχει φιλτραριστεί ανά τις δεκαετίες μέσα από τη ρητορική τρίτων. Αν μη τι άλλο το δεύτερο είναι πολύ πιο τετριμμένο. 😉
Ίσως όντως το πάντρεμα των μαθηματικών με την πίστη να είναι προβληματικό, τούτο όμως δεν αναιρεί την ύπαρξη Θεού που είναι ένα θέμα πίστης χωρίς αποδείξεις συλλογικές αλλά με αποδείξεις προσωπικές, βιωματικές.
Να σου πω φίλε μου, ως αρχή το έχω να μη σχολιάζω προσωπικές εμπειρίες, όταν αυτές παραμένουν στο βιωματικό και δεν συνοδεύονται από απτά στοιχεία. Είναι απλά άσκοπο. Σε γενικές γραμμές γνωρίζω καλά πως οι προσωπικές εμπειρίες είναι εν γένει αναξιόπιστες (όπως και η ανθρώπινη μνήμη). Πέρα από αυτό, σε τέτοιου είδους επιχείρημα, απλά θα σηκώσω τους ώμους.