Αδιάβαστοι Άθεοι

Τις προάλλες ξεκίνησε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση στο Φόρουμ της Αθεΐας με θέμα “Αδιάβαστοι Άθεοι”, το οποίο θα ήθελα να αναπτύξω λίγο περισσότερο. Ο συνδρομητής, που ξεκίνησε το άρθρο, έγραψε τα εξής:

giannissam:
Πολλές φορές διακρίνω μια απαξίωση προς κάποιον “άθεο” και τις απόψεις του όταν αυτός δεν έχει “μελετήσει” σε βάθος την όποια θρησκεία (και στην ελληνική πραγματικότητα φυσικά μιλάμε για το χριστιανισμό, τον ορθόδοξο φυσικά…).
Και όπως καταλάβατε η απαξίωση πολλές φορές έχει στόχο εμένα που δεν έχω διαβάσει τπτ σχετικό.
Για ποιό λόγο πρέπει να μελετήσω την κάθε “σοφιστεία” – μπάλωμα του οποιουδήποτε “σοφού” πατέρα της εκκλησίας για να δεχθώ πχ την ιστοιούλα Αδάμ-Εύα?
Ή το οτι ο θεός σκότωσε τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων για τις διαφορές του με τον Φαραώ?
Ή το γενεαλογικό δέντρο του Ιησού?
Ή τις ομοιότητες της ζωής του με άλλες προηγούμενες “θεότητες”?
Ή… ή…
Μήπως δεν είμαι αντικειμενικός όταν δεν έχω διαβάσει τα πάντα για την θρησκεία? Είναι τόσο σωστές οι ιστορίες αλλά εγώ κατάφερα με την “απιστία” μου να τις αλλάξω? να τους βρω λάθη?
ΥΓ. Λογικά οι χριστιανοί απο την άλλη έχουν μελετήσει σε αντίστοιχο βάθος ΟΛΕΣ τις άλλες χιλιάδες θρησκείες που υπήρξαν-υπάρχουν ε???

Θα συμφωνήσω αρκετά μαζί του. Σίγουρα, ένας άθεος δεν είναι υποχρεωμένος να αιτιολογήσει τις πεποιθήσεις του, όπως κι ένας Χριστιανός (ή ένθεος γενικότερα) δεν νιώθει υποχρεωμένος να αιτιολογήσει τις δικές του. Αντίθετα, θεωρείται μεγάλη εκτροπή από το Savoir Vivre το να ζητήσεις κάποιον να αιτιολογήσει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Συνήθως, επειδή δεν είναι σε θέση να απαντήσει ικανοποιητικά εκείνη τη στιγμή.

Για την ακρίβεια, κανείς τυπικός ένθεος δεν είναι σε θέση να επιχειρηματολογήσει πέρα από τα “έτσι έμαθα”, “έτσι μου αρέσει”, “μα είναι προφανές ότι υπάρχει Θεός” και τα πιο χαρακτηριστικά ελληνικά “αφού είμαι Έλληνας”, “τι να είμαι; Μουσουλμάνος;!” Δε μου αρέσει να τσουβαλιάζω έτσι ανθρώπους, αλλά δυστυχώς έτσι είναι.

Οι λίγοι ένθεοι, που είναι σε θέση να αρθρώσουν επιχειρήματα είναι αυτοί που η “επιλογή” θρησκεύματος ήταν όντως επιλογή τους, συνήθως μετά από αλλαγή θρησκεύματος μέσα στο οποίο μεγάλωσαν ή όταν βυθίζονται βαθύτερα στη θρησκεία τους (π.χ. ένας δόκιμος μοναχος).

Είναι προφανής η αντιστοιχία που προσυπογράφω. Ένας άθεος που δεν ενδιαφέρεται παρά να ζήσει τη ζωούλα του ήσυχα, ειρηνικά και ανεπαίσχυντα δεν έχει καμμία υποχρέωση να αιτιολογήσει περισσότερο την επιλογή του από έναν ένθεο· ειδικά αν έχει μεγαλώσει ως άθεος. Από εμένα έχει ελευθέρας να χρησιμοποιήσει τα ίδια κλισέ επιχειρήματα των ενθέων (όχι ότι θα τον νοιάζει η άδειά μου, αλλά λέμε τώρα).

Η υπόθεση περιπλέκεται, αν πρόκειται για άθεο που έχει απορρίψει την παλιά του θρησκεία. Λογικά, το άτομο αυτό θα πρέπει να είναι σε θέση να προσφέρει επιχειρήματα ή θέσεις που τον έκαναν να αλλάξει γνώμη. Έστω και στοιχειωδώς. Ούτως ή άλλως, ο τυπικός συνομιλητής του δε θα είναι σε θέση να ανταπαντήσει ιδιαίτερα πειστικά (πέρα από ένα “χμφ”).

Άλλωστε, τα τυπικά επιχειρήματα μπορούν να παρακαμφθούν κατ’ αντιστοιχία, όπως σημείωσε και η Αόρατη Μελάνη:

Όταν κάποιος σου λέει σε μια συζήτηση κάτι σαν “δεν μπορείς να απορρίπτεις το χριστιανισμό αφού δεν έχεις διαβάσει τη βίβλο” θα απαντάς, με βλέμμα έμπλεο θαυμασμού, “πω πω, θες να πεις ότι εσύ έχεις διαβάσει τις Βέδες και το Κοράνι και το Τάο; είσαι φοβερός!” και θα απομακρύνεσαι γρήγορα.

Εννοείται ότι για να απορρίψεις την κεντρική ιδέα του δόγματος δεν χρειάζεται να έχεις διαβάσει ΟΛΟ το δόγμα ούτε ΟΛΑ τα ιερά βιβλία. Εγώ συνήθως λέω “αφού η ιδια η εκκλησία θεωρεί ότι πληροφορία που μου δόθηκε για το χριστιανισμό από το σχολείο και το κοινωνικό περιβάλλον είναι αρκετή για να δεχτώ το δόγμα, σίγουρα είναι αρκετή και για να το απορρίψω.”

Βέβαια, το μάθημα των θρησκευτικών είναι ομολογιακό και δεν έχει τόσο σκοπό να πείσει, όσο να “μορφώσει” περισσότερο για κάτι που έχει γίνει ήδη αποδεκτό από το μαθητή και ίσως να τον “θωρακίσει” ενάντια σε “κακές αιρέσεις”, αλλά δε θα διαφωνήσω με την ουσία των λεγομένων της Αόρατης Μελάνης.

ή όπως πιο χιουμοριστικά το έθεσε ο Γκρινιάρης:

Άθεος (Α): Εκτιμώ, ότι δεν υπάρχει μετεμψύχωση!

Πιστός (Π): Έχεις πάρει μεταπτυχιακό στη θεολογική σχολή του Θιβέτ;

Α: Όχι.

Π: ΌΧΙ!!!!! Τότε πήγαινε να το πάρεις πρώτα, να ξεστραβωθείς και αν μετά συνεχίσεις να μη πιστεύεις, πάρε και ένα διδακτορικό!

Εν πάσει περιπτώσει, αν δεχτεί κανείς την “αδιαβασιά” των απλών αθέων, εκεί που γίνεται απαράδεκτη (για μένα, τουλάχιστον) είναι στους λεγόμενους “μαχητικούς άθεους” που θέλουν να κάνουν και άλλους να ξανασκεφτούν την πίστη τους. Δε χρειάζεται να το αναλύσω πολύ, νομίζω. Βέβαια, δεν μπορώ να πω ότι η ρητορική δεινότητα και η ευγλωττία στα αντιδογματικά επιχειρήματα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική (ειδικά απέναντι σε ένα κοινό που είναι εμβολιασμένο κατά της λογικής) αλλά αν μπορέσει κανείς να κάνει έστω και ένα άτομο, έστω και να διαννοηθεί να αμφισβητήσει την πίστη του, μήπως αξίζει τον κόπο το “διάβασμα”;

Υπάρχουν και “μαχητικοί άθεοι” που απλώς θέλουν να περιορίσουν τη θρησκεία στην ιδιωτική ζωή (και συνήθως τα δογματικά δεν τους αφορούν) αλλά ακόμα και αυτοί θα χρειαστούν να αναμειχθούν με τη δογματική, όταν πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με θρησκείες που σχεδόν απαιτούν την εμπλοκή στη δημόσια σφαίρα (όπως ο Χριστιανισμός)

Μήπως, τελικά, το διάβασμα είναι μονόδρομος για τον μαχητικό άθεο;